'Verander de wereld, begin bij jezelf' luidt een bekend motto. Toch blijkt dit lastig in de praktijk. Probeer maar eens een maand zonder plastic, internet of buiten het financiële systeem te leven. Zeker als het gepaard gaat met ongemak is een trend niet makkelijk gezet. Hoe zorg je dan voor verandering? In deze blogserie onderzoekt stagiaire Emma Groenendijk kantelpunten. Is er een succesformule voor een betere wereld?
Er is geen twijfel dat onvrede bestaat over de financiële wereld. Er zijn artikelen en boeken over geschreven, films over gemaakt, toneelstukken over gespeeld en menig 'reaguurder' maakt zijn of haar mening hier onomwonden duidelijk over op het internet. De kredietcrisis van 2008 was voor veel mensen de wake-upcall. Financieel geograaf prof. dr. Ewald Engelen en antropoloog Joris Luyendijk hebben beide onderzoek gedaan naar de financiële sector en beide concluderen dat het er grondig mis is . Luyendijk verklaart de problemen door een gebrek aan baanzekerheid waardoor bankiers grote risico's nemen in een poging grote winsten te behalen. Als dit fout gaat maakt een gebrek aan goed toezicht, of moraal, dat fouten lang onontdekt kunnen blijven. Dit kan catastrofale gevolgen hebben zoals bij de kredietcrisis. Toch is er sinds de crisis maar weinig verandering in gekomen. Van binnenuit kunnen we niet zo veel verwachten, wat kunnen wij, als 'gewone burgers', hierin betekenen?
Onschendbaar
Banken hebben, in eerste instantie door hun eigen gedrag, maar mede dankzij de boeken van Luyendijk en Engelen, last van een slecht imago. Neem ABN Amro: toen ze de bestuursleden een loonsverhoging van een ton wilde geven viel heel Nederland over de 'graaiers en zakkenvullers' bij de bank. Ondanks de ophef zijn veel Nederlanders nog steeds klant. Tijdens de crisis bleek dat veel banken 'too big to fail' zijn, hierdoor lijken ze onschendbaar. Dit imago is versterkt doordat overheden genoodzaakt waren banken te redden van 'ons' belasting geld. Dit had als gevolg dat banken, volgens Luyendijk, vooral één ding geleerd hebben van de crisis: namelijk dat wij, als consument, alles pikken. Hierdoor lijkt de enige oplossing tegen dit systeem om banken als het ware kleiner te maken zodat ze wel kunnen falen. Dit kan bijvoorbeeld door over te stappen van bank.
Ik Stap Over Van Bank Week
Historicus en journalist van de Correspondent, Rutger Bregman probeerde met het initiatief Ik Stap Over Van Bank Week mensen te mobiliseren om van bank te wisselen. Met deze relatief simpele daad kan je een duidelijk signaal afgeven aan de bankenwereld dat je het niet langer pikt. Bregmans idee was dat als iedereen tegelijk overstapt in dezelfde week, dit een nog duidelijker signaal geeft. Samen sta je sterker dan alleen. Via de Eerlijke Bankwijzer, een initiatief van o.a. Oxfam Novib, kan je banken vergelijken op thema's die jij belangrijk vindt.
Leven zonder lenen
In de lezing 'Macht en schaduwmacht' betoogt Ewald Engelen, onder grote bijval van het publiek, dat geld lenen het grote probleem is. Het afsluiten van een hypotheek om een huis te kopen vindt hij al gevaarlijk, het maakt je een “slaaf van het financieel systeem”. Is een wereld zonder banken dan de oplossing? Prof. dr. Oscar Gelderblom beargumenteerde in zijn lezing 'Beurzen en beleggers' dat het financiële systeem ook veel goeie dingen heeft gebracht. Zo heeft beleggen een belangrijke maatschappelijke functie. Daarnaast is leven buiten het financieel systeem moeilijk. Hoe wil je anders een huis kopen, geld bewaren in een matras en wachten tot je genoeg hebt?
En nu verder?
Het initiatief van Bregman heeft zeker resultaat gehad. Triodos heeft normaal per maand 2.500 mensen die overstappen, deze toestroom werd tijdens Bregmans actie vervijfvoudigt naar 12.500. Zijn actie heeft zeker wat opgeleverd maar heel substantieel is het nog niet. 10.000 klanten extra is natuurlijk fijn voor Triodos. Deze klanten komen echter van meerdere banken waardoor een individuele bank dit verschil waarschijnlijk niet zo merkt. Deze actie toont aan dat je als individu een verandering teweeg kan brengen bij jezelf. Om een systeem te veranderen sta je samen sterker dan alleen. Maar het is wel handig om dan met meer dan 10.000 mensen te zijn als je het financiële systeem echt wilt veranderen. Heb jij ideeën over hoe het financiële systeem te veranderen? Laat het weten in de comments hieronder.
> Intro: Kantelpunten (14-07-2015)
> Kledingdilemma (21-07-2015)
> Digiminderen (28-07-2015)
> Roemloos eten (04-08-2015)
