In therapie
Xtc tijdens je favoriete festival, massaal op het terras aan de wijn als de zon schijnt of cannabis roken om beter te slapen. Tijdens de avond ‘Zelfdokteren met drugs’ geeft bijna de hele zaal aan ooit drugs te hebben gebruikt. Het laat zien hoe ingebed middelengebruik is in onze cultuur. We doen het om plezier te hebben, om alles even los te kunnen laten en lekker in het moment te zijn.
Maar uit onderzoek van het Trimbos Instituut blijkt dat een deel van de drugsgebruikers middelen gebruikt om psychische pijn te verlichten. Mensen gaan ‘zelfdokteren’, in sommige gevallen geïnspireerd door hoopvolle berichtgeving over wetenschappelijk onderzoek naar het gebruik van MDMA en psychedelica in therapie. Is dit verstandig?
Zelfdokteren, goed idee?
“Zelfdokteren lijkt soms een makkelijke oplossing, maar het is op de lange termijn geen goed idee”, legt psychiater Albert Batalla Cases uit. “We gaan heel eerlijk met elkaar zijn: het werkt ook op de korte termijn, maar de verbetering op de korte termijn gaat ten koste van de verbetering op de lange termijn.” Het gebruik van drugs om je beter te voelen lost je problemen niet op structurele wijze op. Uiteindelijk zul je toch professionele hulp nodig hebben om mentale pijn op een duurzame manier aan te pakken.
Zelfdokteren kan je verder van huis brengen in plaats van dichter bij herstel
Psycholoog Ruben van Beek voegt daaraan toe dat het niet alleen om het middel gaat: “Het gaat om de dynamiek tussen drie factoren: middel, omgeving, mentale staat.” Daarnaast weet je bij zelfdokteren niet altijd wat voor een middel je tot je neemt. Er is geen goed beeld van de risico’s en er zijn geen kaders om het gebruik te controleren. Kortom, zonder begeleiding en inzicht kan zelfdokteren je verder van huis brengen in plaats van dichter bij herstel.
Toch verbaast het cognitief neurowetenschapper Anne Marije Kaag niet dat mensen hun toevlucht zoeken in drugsgebruik om mentale pijn te verzachten. Kaag: “Er zijn tegenwoordig zulke lange wachtrijen bij de GGZ dat het behoorlijk lang kan duren voordat je geholpen kan worden voor mentale problemen. Drugs zijn daarintegen veel makkelijker verkrijgbaar, waardoor dit voor sommigen eerder een uitweg lijkt.”
Van plezier tot verslaving
Maar wie drugs gebruikt loopt risico op verslaving. Niet meteen, maar in de ‘juiste’ omstandigheden zou het iedereen kunnen overkomen, stellen Kaag en Batalla Cases. Het begint vaak met recreatief gebruik, maar bij een klein deel van de gebruikers zie je een verschuiving: ze gebruiken niet langer om zich goed te voelen, maar juist om negatieve gevoelens te onderdrukken.
Dit heeft alles te maken met hoe drugs het dopaminesysteem beïnvloeden. Drugs zorgen voor een enorme piek in dopamine. Veel hoger dan natuurlijke beloningen zoals lekker eten of sociaal contact. “Je brein komt dan in een leerproces: hé, als ik dat doe, dan krijg ik een fijn gevoel,” vertelt Kaag. Na verloop van tijd veranderen de hersenen zodanig dat natuurlijke beloningen nauwelijks nog dopamine opleveren, terwijl het gebrek aan drugs juist stress veroorzaakt en tot negatieve gevoelens leidt. Je brein heeft dan alleen nog maar behoefte aan meer en dit kan leiden tot verslaving.
Medische kaders maken het verschil
Toch kan volgens Batalla Cases de inzet van drugs waardevol zijn om klachten te verminderen, maar alleen onder de juiste medische omstandigheden. Dit is geen nieuw fenomeen zoals mensen vaak denken. Batalla Cases: “Het gebruik van drugs in medische context is allesbehalve nieuw. Kijk maar naar de jaren 60 waar psychedelica zoals MDMA en LSD al werden onderzocht als medicijn. Een ander voorbeeld van gecontroleerd gebruik is de behandeling van narcolepsie met GHB, iets wat al twintig jaar plaatsvindt in de reguliere zorg.”
"Een psychedelicatrnp in je eentje zal je nooit helpen om interne tools tegen mentale problemen te ontwikkelen"
Deze middelen lossen zelden echt problemen op, maar kunnen wel verlichting bieden. In een gecontroleerde setting, met de juiste dosering en begeleiding, kunnen ze bijdragen aan de vermindering van klachten. Zelfdokteren valt hiermee niet te vergelijken. Medische kaders, zoals een minimale dosering, zijn voor jezelf veel moeilijker te bepalen. Cases geeft een voorbeeld: “Een psychedelicatrip in je eentje zal je nooit helpen om interne tools tegen mentale problemen te ontwikkelen. Terwijl in combinatie met een therapiesessie je de spirituele ervaring wel kan laten integreren in je dagelijks leven.”
