Science Café Utrecht
Hoe vaak merk jij dat er iets van je verwacht wordt omdat je man of vrouw bent? Op basis van je geslacht wordt in het dagelijks leven van alles van je verwacht, bijvoorbeeld dat je als vrouw meer emotioneel denkt in plaats van rationeel, of dat je als man je emoties juist niet mag tonen.
Een leven vol genderverwachtingen
Dit begint al op het moment dat je de baarmoeder uitkomt, stelt prof. dr. Judi Mesman (LEI). Zij doet onderzoek naar de manier waarop ouders genderrollen meegeven bij de opvoeding, en legt uit dat lang voordat een kind zelf een idee heeft van wat een genderidentiteit is, de ouders het gepaste gedrag van het geslacht van het kind bepalen. Een meisjesbaby hoort met poppen te spelen en wordt minder handhandig behandeld dan een jongen. Met een jongensbaby wordt echter minder gepraat en hij krijgt ‘mannelijker’ speelgoed, zoals robots of auto’s. Ouders bieden dus in de opvoeding dingen zoals speelgoed en kinderboeken aan op basis van wat zij denken dat hoort bij het geslacht van hun kind.
Ook op latere leeftijd komen deze verwachtingen van wat ‘juist’ mannelijk en vrouwelijk gedrag is terug, bijvoorbeeld in relaties. Sociaal wetenschapper Melissa Vink, MSc (UU) promoveerde op onderzoek naar het effect van niet-traditionele verwachtingen over gender heteroseksuele relaties. Hieruit blijkt dat mensen in een relatie die niet traditioneel is, dus met een vrouw die meer verdient of hoger opgeleid is dan haar man, minder gelukkig zijn dan in een relatie met een meer traditionele rolverdeling. Dat de relatiekwaliteit lager ligt, zou kunnen komen doordat de partners hun rol in de relatie vergelijken met hoe ze denken dat hun rol in de relatie zou moeten zijn: ze zitten niet in de ‘juiste’ rol.
Een gendered maatschappij
Kan je deze verwachtingen op basis van gender zelf tegengaan? Mesman stelt dat dit moeilijk is: “Je kan nog zo bewust en anti-hokjes zijn, maar als de society zo gendered is wordt dat heel lastig”. Vink bevestigt dit en wijst op onze taal, waarin het vrijwel onmogelijk is om te verwijzen naar iemand die zich niet als man of vrouw identificeert. Ook wijst ze op ons economisch systeem, dat is ingesteld op het anderhalfsinkomensmodel. Dit betekent dat veel instanties zoals kinderopvangen ervanuit gaan dat vrouwen parttime werken en daarnaast voor de kinderen zorgen, en dat zij een mannelijke partner hebben die fulltime werkt. Het is niet per definitie onmogelijk om als vrouw fulltime te werken, maar het is volgens velen “niet zoals het hoort” en je zult je dus continu moeten verantwoorden. Kortom, onze hele maatschappij zit bomvol genderverwachtingen.
Transgenders
Ook al is het dus lastig om als individu tegen deze verwachtingen in opstand te komen, soms is er geen andere optie. Schrijver en historicus Alex Bakker is transman en schreef een boek over de geschiedenis van de transgenderemancipatie in Nederland. Ondanks de verwachtingen van familie en maatschappij, voelde hij, net zoals vele anderen in Nederland, dat zijn gender niet klopte met zijn geboren geslacht en dat de verwachtingen hoe hij moest zijn totaal niet klopten met wat hij voelde van binnen. Doordat de verwachtingen op basis van gender zo in de maatschappij verweven zitten, is het heel lastig om hier tegenin te gaan, legt Bakker uit: “De prijs was vroeger heel hoog. Je moest verstoting accepteren en je ging eenzaamheid tegemoet”. Ook noemt hij het straatgeweld tegen transgenders dat nog steeds veel voor komt. Uit zijn eigen historisch onderzoek blijkt wel dat de beeldvorming de laatste jaren is veranderd: meer mensen weten wat het begrip ‘transgender’ inhoudt en transmensen komen op een positievere manier in beeld in bijvoorbeeld de media.
Of hij nu wel in een mannelijk ‘genderhokje’ zit? Bakker vindt zelf van niet: “Hokjes zijn dwingend, daar zit niemand op te wachten”. Hij stelt dat transmensen zich vaak niet zo veel aan trekken van wat ‘juist’ mannelijk of vrouwelijk gedrag is. Wellicht kunnen we hier allemaal wat van leren als we willen proberen om de maatschappelijke gendernormen te veranderen. Meer weten over genderrollen en verwachtingen? Kijk dan het Science café “Man/vrouw/anders?” terug.
