Machtige geheimen
“Ik ben vreemdgegaan. Met z'n beste vriend. Toen 'ie met de kinderen naar de dierentuin was.” Het ene geheim is groter dan het andere, maar we hebben ze allemaal. Zou het niet beter zijn om altijd eerlijk te zijn? Psycholoog Andreas Wismeijer (Psychologie, Tilburg University) gaat hierop in tijdens de allerlaatste lezing in de reeks 'Machtige Geheimen'. Hij legt uit dat iedereen recht heeft op ego boundaries, je hoeft niet alles wat je denkt, droomt en voelt te delen. Als je ervoor kiest iets bewust en actief achter te houden kan dat je wel opbreken. Wanneer wegen de kosten niet meer op tegen de baten? En waarom hebben we überhaupt geheimen?
Goede redenen
Geheimhouding is een bewust proces van sociale selectieve informatie-uitwisseling. Het is meer dan simpelweg iets niet vertellen. Of het nu gaat om gedachten, handelingen, observaties, objecten of feiten, je houdt de informatie achter omdat je inschat dat die verkeerd gaat vallen. Uit onderzoek is gebleken dat voor 60% van de mensen schaamte de belangrijkste reden is om een geheim achter te houden. Schuld en spijt worden ook genoemd. Zelfs mensen die al meerdere jaren in therapie zijn geven aan nog steeds geheimen te hebben voor hun therapeut. Hoe komt dat? Waarom kunnen we zelfs in zo'n veilige omgeving waar we nota bene voor onszelf zitten onze geheimen niet delen?
Geheimen geven gevoel van controle
Wismeijer maakt een uitstapje naar de evolutionaire psychologie. Om te overleven was het in de steentijd van cruciaal belang dat je onderdeel was van een holbewoner gang. Begrip van de sociale dynamiek in de groep was nodig om je op de juiste manier te gedragen en te voorkomen dat je eruit zou worden geknikkerd. O wee, als je je vuursteen liet vallen op de tenen van het lievelingetje van de groep. Jagen, verdedigen en voortplanten gaan allemaal nogal lastig in je eentje. Uit de groep liggen betekende simpelweg de dood. Dit merken we nu nog steeds. “Wij zijn allemaal ontzettend afwijzingsgevoelig,” aldus Wismeijer. Geheimen hebben een beschermende functie. Ze geven ons controle.
Geheimen zijn ook een kwestie van perceptie, een rol koekjes stiekem leeg eten is niet voor iedereen een big deal
Sharing is caring?
Toch voelen mensen vaak een behoefte om hun geheimen met anderen te delen. Ze vormen ook een manier om onderscheid te maken tussen de mensen om ons heen. Wie staat verder weg en wie dichtbij? Aan wie vertel ik mijn geheim wel en aan wie niet? Wanneer mensen een geheim delen voelen ze zich meer met elkaar verbonden. Maar zodra je je geheim vertelt, verlies je de controle, waarschuwt Wismeijer. Hoe spectaculairder het geheim - vreemdgaan terwijl je partner met de kids naar de dierentuin is - hoe groter de kans dat het gedeeld wordt. Roddelen is namelijk een betrekkelijk veilige manier om verbondenheid op te bouwen. Je deelt een 'tweedehands' geheim met iemand en het kost je niks als het uitkomt. Geheimen zijn ook een kwestie van perceptie: de wetenschap dat je een rol koekjes stiekem leeg at is voor de één een grote last om te dragen en voor de ander niet.
Geheimen zijn eenzaam
Hoe zwaar een geheim op je drukt is persoonlijk. Marc-Marie Huijbregts zette in 2009 zijn pruik af bij De Wereld Draait Door. Hij kon het niet meer aan. Tien jaar lang had hij zijn kaalheid geheimgehouden. Huijbregts: “Terwijl het geheim eerst in mijn dienst stond, stond ik nu in dienst van het geheim.” Als je je geheim niet deelt, wordt het groter. Bij geheimen is het vaak zo dat je hetzelfde riedeltje afspeelt in je hoofd, vaak de pijnlijkste onderdelen. Warrige gedachten zijn inherent aan geheimen. Je verliest de realiteitszin omdat anderen je gedachten niet bijsturen. Wismeijer: “Zolang je alles alleen maar voor jezelf houdt, kijk je alleen maar vanuit jouw blik, vanuit je eigen leefwereld.”
Loden last
We hebben allemaal geheimen, ze hebben een functie in onze sociale relaties, maar ze kosten ons ook wat. Mensen kunnen soms zelfs fysiek ziek worden door hun drukkende geheimen. Uit onderzoek blijkt dat mensen met emotioneel zware geheimen vaker infecties hebben. Het hangt er dus maar net vanaf of het goed is om je geheim te delen. Wat moet je dan doen als je een geheim hebt en dat z'n tol eist? Wismeijer pleit niet voor klakkeloos delen of automatisch geheimhouden. Weeg bewust af waarom je iets geheimhoudt en of het de last waard is. Het opschrijven van je geheimen kan helpen bij het doorbreken van je warrige gedachten. En delen kan ook opluchten. Op de website Post Secret plaatst kunstenaar Frank Warren geheimen die wildvreemden naar hem hebben opgestuurd. Een half miljoen mensen wilden graag hun meest persoonlijke zieleroerselen delen, als ze weten dat deze anoniem blijven. “The secrets I receive reflect the full spectrum of complicated issues that many of us struggle with every day: Intimacy, trust, meaning, humor, and desire”, aldus Warren. Wismeijer liet mensen voor onderzoek een dagboek bijhouden over hun geheimen. Ze schreven in het begin erg negatief, maar werden steeds reflectiever. Het wordt een verhaal in plaats van een bandje op repeat. In sommige gevallen kan het ook een idee zijn om je geheim op te knippen en eerst eens voorzichtig te peilen hoe het valt. Vertel eerst maar eens dát je bent vreemdgegaan, voordat je onthult met wie en wanneer.
Kijk de lezing 'De psychologie van geheimen'.
