Machtige geheimen
In de avond van 4 oktober 1992 stortte een vrachtvliegtuig neer op twee flatgebouwen in de Bijlmermeer. Tenminste 43 mensen kwamen hierbij om het leven. Tot op vandaag zijn de gevolgen voelbaar: niet alleen in de rouw van de nabestaanden en aanhoudende gezondheidsklachten van omwonenden, maar ook door de vele (nog) onbeantwoorde vragen. Hoe kon het gebeuren dat een vliegtuig dat in de problemen zat over zo’n dichtbevolkt gebied mocht vliegen? En wat was nu precies de lading van het vliegtuig?
Het toegankelijk maken van het archief biedt hopelijk antwoord op deze vragen. De geheimhoudingsperiode voor onderzoeken naar vliegtuigongevallen is normaliter 75 jaar, opgelegd door internationale luchtvaartorganisatie ICAO. Die geheimhouding is belangrijk omdat het de bronnen van het onderzoek beschermt, evenals de bemanning van het vliegtuig en hun nabestaanden. Maar niet alle documenten in het archief bevatten dit soort gevoelige informatie. Een breed gesteunde motie van Pieter Omtzigt zorgde daarom voor een heroverweging van de geheimhouding. Vandaag worden 27 van de 81 dossiers openbaar gemaakt. Dit aantal wordt nog groter; sommige stukken moeten nog worden gescheiden van stukken die wel geheim moeten blijven, en worden dus later opengesteld.
Dat geheimhouding gevoelig ligt, blijkt al uit een lezing van Eleni Braat. Ook zij benadrukt dat geheimhouding meestal draait om het beschermen van mensen, maar dat het ook verwikkeld is in allerlei soorten politiek, van partijniveau tot internationaal niveau. Braat: ‘Geheimen centreren zich rondom macht. (..) Wie een geheim bezit, weet meer dan de ander en heeft de macht om zijn reputatie te beïnvloeden.’ De gedeeltelijke openstelling van het archief komt dan ook ten goede van het vertrouwen in de overheid, aldus het advies van het Adviescollege voor Openbaarheid en Informatiehuishouding. Of het de antwoorden biedt waar nabestaanden naar op zoek zijn, is onduidelijk. Het Adviescollege: ‘Soms betreft het informatie waar betrokkenen naar op zoek zullen zijn, maar vaak zal dat ook niet het geval zijn.’
Meer weten over de rol van staatsgeheimen in de politiek en historisch onderzoek? Kijk dan hier de lezing van Eleni Braat terug.
