Utrecht science
Gezond eten, niet roken en voldoende bewegen dragen hier, zoals iedereen weet, aan bij. Hoewel sommige ziekten je overkomen, kun je, door op tijd aan de bel te trekken, dit ook zelf ten goede keren. Ook de overheid heeft er belang bij als burgers gezond leven. Het bespaart zorgkosten en vermindert negatieve bijeffecten zoals bijvoorbeeld meeroken. Waar ligt nu de grens tussen de eigen verantwoordelijkheid en die van de overheid? Met andere woorden, is gezond zijn een volledig individuele en dus vrije keuze?
In haar lezing in de reeks Utrecht Science gaat dr. ir. Moniek Pieters in op deze vraag. Pieters is verbonden aan het Utrechtse kennisinstituut RIVM. Dit instituut heeft als doel het bevorderen van de publieke gezondheid en een schoon en veilig leefmilieu door middel van het doen van onderzoek, uitvoering en ondersteuning aan overheidsorganisaties en professionals in de zorg. Deze doelstelling komt tot uiting in een focus op bescherming (het beperken van blootstelling aan een schadelijke omgeving), preventie (door het tijdig signaleren van ziekten) en het bevorderen van een gezonde leefstijl.
Als voorbeelden van de invulling van deze doelstelling noemt Pieters de bevolkingsonderzoeken, die er specifiek op gericht zijn om door middel van het vroegtijdig signaleren van een ziekte de publieke gezondheid te bevorderen en daarnaast de kosten voor de zorg omlaag te brengen. De kosten van deze bevolkingsonderzoeken zijn dan ook lager dan de kosten die anders met het bestrijden van de ziekten in een later stadium gepaard zouden gaan. Ook de door het RIVM voorgestelde maatregelen om additieven in sigaretten, die zorgen voor een betere smaak en de luchtweg verzachten, te reduceren passen binnen de hierboven beschreven doelstelling: ze bevorderen immers een gezonde leefstijl.
De vraag die gesteld kan worden is of deze maatregelen wel de taak zijn van de overheid. Waarom kunnen mensen niet zelf uitmaken of zij roken of niet, en moet je iedereen wel opzadelen met een periodiek terugkerend bevolkingsonderzoek? Ten eerste kun je zeggen dat een vrije keuze nooit helemaal bestaat. Zo speelt bijvoorbeeld het onderbewuste vaak een rol, bijvoorbeeld door sociale druk. Ook blijken bijvoorbeeld opleidingsniveau en de plaats waar je woont invloed te hebben op de gezondheid. Overheidssturing ten aanzien van de gezondheid is gerechtvaardigd vanuit de gedachte dat het bestrijden van externe effecten van een slechte gezondheid (zoals meeroken) ook voor de samenleving van belang is. Daarnaast is het verstrekken van de juiste informatie belangrijk, om mensen op een zo vrij mogelijke manier te kunnen laten kiezen hoe gezond zij daadwerkelijk willen leven.
Kijk hier de lezing 'Publieke gezondheid of vrije keuze?' van Moniek Pieters terug.
