Klimaatverandering
Mensen houden wel van een spelletje. Echte gokkers kunnen dan ook hun hart ophalen bij het klimaatcasino, waar onzekerheid op onzekerheid gestapeld is. Wat is de kans dat het klimaat de komende honderd jaar drastisch verandert wanneer we niets doen aan onze uitstoot van broeikasgassen? Maar is niets doen dan niet de meest onverantwoordelijke gok om te nemen? Prof. dr. mr. Hermans Philipse sprak in de lezingenreeks Klimaatverandering over hoe te handelen in situaties van onzekerheid.
Nu handelen of later aanpassen
Er zijn ruwweg twee opties: actief of reactief handelen. Een actieve vorm van handelen is mitigatie. Mitigatie houdt in dat de uitstoot van broeikasgassen wordt teruggebracht. Een andere mogelijkheid is adaptatie: je aanpassen aan de veranderende omstandigheden. Dat houdt in dat mensen simpelweg wegtrekken uit het getroffen gebied. Nederlanders kunnen dijken verhogen, of als ons land onder water loopt kunnen verhuizen naar hoger gelegen buurlanden. Maar een aanpassing is in veel opzichten, zoals bij de oceaanverzuring, niet eenvoudig. Armere landen, waar vis de grootste voedselvoorziening is, kunnen niet gemakkelijk andere voedselbronnen aanboren. Het actief terugbrengen van de uitstoot van broeikasgassen is daarom wenselijker dan een passieve reactie achteraf. Een andere mogelijkheid is die van geo-engineering: grootschalige manipulatie van onze planeet om de door de mens veroorzaakte klimaatverandering tegen te gaan. Denk hiervoor aan de ondergrondse opslag van CO2. Dit stuit vooralsnog op grote weerstand, omdat het een vrij riskante keuze is. De technologie is nog niet zover geavanceerd dat veiligheid gegarandeerd kan worden.
Ontwaarding door tijdsafstand
Discounting,oftewel ontwaarding, is het economische principe dat iets ons minder waard is naarmate de tijdsafstand groter is. De subjectieve waarde van zaken daalt met de afstand van de tijd. Denk maar aan het gezegde 'beter één vogel in de hand dan tien in de lucht.' Dat principe kan ook worden toegepast op het klimaatprobleem. Er zijn twee benaderingen van deze ontwaarding die tegen elkaar ingaan. Ten eerste is er de prescriptieve benadering, geformuleerd door Nicholas Stern. Deze stelt dat de kosten om klimaatverandering tegen te gaan in de toekomst alleen maar hoger zullen worden. Het is daarom vele malen goedkoper om nu alvast te beginnen. Daarnaast is er de descriptieve benadering, bepleit door econoom William Nordhaus. Daarbij ga je er vanuit dat toekomstige generaties alsmaar rijker zullen zijn dan wij. Het is voor hen dus goedkoper om te investeren in verandering dan voor ons om uitstoot te verminderen.
Dealen met onzekerheid
Hoezeer het klimaatdebat ook met onzekerheid omgeven is, we kunnen wel catastrofale omslagpunten duiden. Als de warme golfstroom verzwakt, is dat een gigantisch probleem. (Zijn het problemen, of kunnen het problemen worden. Weten we wat er gebeurt als die veranderingen optreden? Wat we vooral denken te weten is dat we ons moeten aanpassen?) Ook het afsterven van koraalriffen en Amazonewouden zou funest zijn. Er staat dus veel op het spel. Maar het is allesbehalve simpel om uit te rekenen hoe groot de kans is dat een dergelijke catastrofale ramp plaatsvindt, en wanneer dan precies.
Het voorzorgsbeginsel gaat er vanuit dat je beter het zekere voor het onzekere kan nemen. Denk maar aan een verzekering. De kans dat je huis in brand vliegt, is niet ontzettend groot. Toch lopen mensen liever niet zo'n groot risico en verzekeren zij hun huis tegen brand. De verwachte waarde benadering gaat uit van een ogenschijnlijk eenvoudig rekensommetje. Zo kan je investeringen vergelijken door hun verwachte waarde te berekenen: de som van de resultaten maal de waarschijnlijkheden. Al is het natuurlijk zeer de vraag of deze berekening echt klopt, als er onzekerheid bestaat over die waarschijnlijkheid.
We weten niet of en wanneer de bom zal barsten en hoe groot de gevolgen hiervan zullen zijn. Toch moeten we alles op alles zetten om deze mogelijkheid uit te bannen.
Kijk de lezing 'Hoe te handelen in situaties van onzekerheid?' terug. Volgende week woensdag 23 april zal de laatste lezing van de reeks plaatsvinden. Prof. dr. Herman Philipse zal dan in de lezing 'Wat moeten we doen' ingaan op de vraag wat eventuele oplossingen zouden kunnen zijn. Hij beoogt een structurele analyse te geven van economische problematiek.
