De mens lijkt maakbaarder dan ooit en techniek wordt steeds intiemer. Volgens dr. ir. Rinie van Est (Rathenau Instituut en TUe) is het is niet langer de vraag wat mogelijk is, maar wat wenselijk is. Hij sprak onderstaande column uit tijdens het Science Café.
De toekomst wordt gelukkig niet alleen gevormd door machtigen en fanatici, maar vooral door speelse geesten. Wetenschappers en ingenieurs zijn vaak meeslepende dromers. In de zeventiende eeuw geloofde Francis Bacon bijvoorbeeld heilig in de maakbaarheid van de natuur. In zijn utopie Nieuw Atlantis (1624) kunnen mensen vliegen, over grote afstanden met elkaar praten en mensgrote kippen kweken. Veel van zijn ideeën zijn inmiddels verwerkelijkt. Nog een speels idee: ergens vanaf blijven. Natuurliefhebbers in de negentiende eeuw begonnen zich te realiseren dat de mens met al zijn techniek de hele wereld op de schop zou kunnen nemen. Om dit schrikbeeld te voorkomen pleitten ze voor bescherming van de wilde natuur. Yellowstone Park in Amerika is het eerste voorbeeld van zo'n natuurmonument. En nu de mens. Hoe maakbaar is de mens? Dat is een puur technische vraag. De vraag wat we wenselijk vinden is veel belangrijker. De transhumanist Raymond Kurzweil droomt bijvoorbeeld van eeuwig leven. Ik hou dat niet voor onmogelijk. Interessanter is echter: willen we wel een leven zonder dood? Aldous Huxley kon zich tachtig jaar geleden al een Heerlijke Nieuwe Wereld voorstellen. Nu we weten dat diepe-breinstimulatie een zwaar depressieve patiënt weer een normaal leven kan geven, is zo'n wereld helemaal denkbaar. Relevanter is wederom of we het massaal gebruik van geluksimplantaten wenselijk vinden of niet. Mens en technologie versmelten in snel tempo. Informatietechnologie is intieme technologie geworden. Deze ontwikkeling zet allerlei kernwaarden van ons mens-zijn op het spel, zoals privacy en keuzevrijheid en zelfs ons menselijk vermogen tot vertrouwen, empathie en aandacht. Lijkt u dat vergezocht? Laat ik u slechts twee voorbeelden geven. Cathal Gurrin van de Universiteit van Dublin maakt al sinds 2006 iedere halve minuut een foto. Hij merkte dat door dit zogenaamde life logging het vertrouwen in een relatie afbrokkelt. Normaal is datgene wat je vertelt de waarheid. Doordat alles wat hij zei kon worden gecontroleerd, kon elk verhaal gewantrouwd worden. Voorbeeld twee: Onderzoekers van de Universiteit van California vonden dat kinderen die veel gebruik maken van digitale media minder goed emoties kunnen lezen. Die vaardigheden komen pas echt onder druk te staan als jonge mensen massaal gebruik gaan maken van emotieherkenningstechnologie. Zo'n toekomst is inmiddels voorstelbaar. Het bedrijf Emotient werkt bijvoorbeeld nu al aan een app voor de Google Glass die echte van onechte emoties onderscheidt. Het is hoog tijd dat we ons gaan realiseren dat de mens met al zijn techniek zichzelf deze eeuw helemaal op de schop zou kunnen nemen. De urgente vraag die dan automatisch naar voren komt: welke aspecten van de mens en ons mens-zijn zien we als maakbaar en welke aspecten zouden we graag behouden? Op 4 februari start de lunchlezingenreeks Huisje, boompje, beestje - het menselijk vernuft stelt ons in staat onszelf en onze omgeving te vervolmaken. Maar wat is het ideaalbeeld? Dr. Ingrid Geesink (Rathenau Instituut) vertelt in de eerste lezing over de digitalisering van het lichaam met apps en sensoren. Worden we van meten echt beter?
