Creativiteit
Richelle Boone is uitgekozen tot beste columnist van de cursus wetenschapsfilosofieCreativiteit. Elke week werd studenten gevraagd een column te schrijven naar aanleiding van de lezing. Lees hier haar winnende column over experimenteren in kunst en wetenschap.
Het het beGin, dit isssss het begin heT begin is dit begininin dit dit dit begin hhhet begin IS. Opening openingSzin opening aanvanggggg! Jeeee leeSt leest je leeeeest de inleiding dE inleiding inleiiiding. Mooie experimentele titel en inleiding, hè? Hartstikke vernieuwend en origineel! Echt creatief! Of toch niet? Nee. Hier is geen 'echte' creativiteit aan te pas gekomen. Geen mysterieuze ingevingen of dagenlange overwegingen. Geen geschuif en gewissel. Ik deed zomaar wat, binnen twee minuten was het getypt. Nee, ik maakte deze titel en inleiding niet omdat het me zo'n goed, vernieuwend, creatief idee leek, maar puur om experimenteel te zijn. Experimenteren om het experimenteren, deze inleiding is daar niet het enige slachtoffer van. Begrijp me niet verkeerd, met experimenteren op zich is natuurlijk niets mis. Maar het gaat om de motivatie die erachter zit. Experimenten om een theorie te testen of om iets nieuws proberen te ontdekken zijn prachtig. Maar experimenten om alleen maar te laten zien hoe origineel en creatief je wel niet bent, zijn dat niet.
Geniaal of geklungel?
Glitters, melkpakken, pur schuim, kapotte tuinstoelen, Photoshop, dakpannen, auto's, knoopjes, kraaltjes en dopjes. Je kunt het zo gek niet bedenken of het is weleens gebruikt om kunst mee te maken. Het kunstaanbod is groot en de drang om origineel te zijn nog groter. Vooral bij abstracte kunst is de scheidslijn tussen geniale vernieuwing en wanhopig geklungel vaag. Wanneer is iemand bezig met een 'oprecht' creatief experiment? En wanneer rommelt iemand maar wat aan om creatief gevonden te worden? Een voorbeeld van een 'oprechte' experimentator vind ik bijvoorbeeld Kurt Schwitters met zijn Ursonate (zoek maar eens op!), een 'Lautgedicht', oftewel een gedicht waarbij alles draait om klank. Terwijl Piero Manzoni met zijn poep-in-blik-experiment voor mij eerder in de tweede categorie valt. Hij produceerde negentig conservenblikken gevuld met zijn eigen uitwerpselen. Compleet met etiket, nummer en handtekening.
Snel succes
Experimenteren om het experimenteren, het gebeurt denk ik ook in de wetenschap. Korte, relatief makkelijke, maar misschien eigenlijk wel 'overbodige' experimenten, uitgevoerd omdat ze leiden tot veel publicaties en daarmee tot een succesvolle carrière. Experimenten niet om dichter te komen bij de waarheid over de werkelijkheid, maar experimenten voor persoonlijk gewin. Snelle successen boven creatief lange-termijn onderzoek. Zonde. Want waar zo'n lange-termijn onderzoek misschien wel de ontdekking van de eeuw is, heeft zo'n kort onderzoekje, uitzonderingen daargelaten, veel kans niet meer te worden dan een weetje in de Quest. Maar wat doe je daaraan als wetenschapper? Toch maar nobel aan een lange-termijn onderzoek beginnen? Dan zal je net zien dat je experiment na drie jaar hard werken niets oplevert. Terwijl die irritante collega al tig keer met zijn neus op televisie mocht verschijnen om over een flut onderzoekje te praten. Nee, een oplossing moet zich denk ik vormen op het niveau van de hele wetenschappelijke gemeenschap. Of in ieder geval binnen een vakgebied. Het zal er waarschijnlijk op neer komen iets te doen aan de bepaalde heersende publicatiecultuur. Maar hoe, wanneer en door wie? Het is een ingewikkeld probleem.
Experimenteren om het experimenteren, ik wist al snel dat dat het onderwerp zou moeten worden van deze column. Totdat ik me realiseerde dat ik wéér een stukje over wetenschap in het algemeen zou gaan schrijven. Niet creatief! Snel ging ik op zoek naar een nieuw onderwerp, maar toen besefte ik me dat ik precies in de valkuil stapte waar ik eerst over wilde schrijven! Ik zocht naar iets nieuws, puur omdat ik iets nieuws nodig dacht te hebben, niet omdat ik het eerste idee niet goed genoeg vond. Ik experimenteerde, puur om het experimenteren. Dus nu ik toch het eerste onderwerp gekozen heb en me daarmee zo netjes ingehouden heb met experimenteren, mag ik wel afsluiten met een beetje experimenteren-om-het-experimenteren-creativiteit: Diiiiiiiit is is is het EinDe!!
Deze column verscheen in het Studium Generale Magazine.
