Creativiteit
Is het erg om creativiteit kwijt te raken? Jet Bussemaker, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, stelt dat talent van belang is, maar richt zich in haar uitspraken op enkele specifieke talenten, niet op de creatieve. Een mogelijke verklaring is dat creativiteit iets is dat je nou eenmaal bent of niet. Je kunt het niet ontwikkelen. Ontwikkelingspsycholoog dr. Gerrit Breeuwsma spreekt daarom liever over verbeelding. Aan verbeelding kun je namelijk werken.
Zelfportret
Hoe werk je dan aan verbeelding? Bijvoorbeeld door veel te tekenen. En dat is precies wat jonge kinderen doen. Vraag hen een zelfportret te maken en zij komen na een uur met tientallen verschillende tekeningen terug. Eén tekening van een huisdier, een ander van een stuk speelgoed dat zij voor de laatst gevierde verjaardag hebben gekregen en één van Sinterklaas, omdat morgen de schoen gezet mag worden. Een portret van jezelf is voor jonge kinderen dan ook een tekening van iets dat hen op dat moment bezighoudt, vertelt Breeuwsma. En vraag je hen naar hun mening over of het gelukt is, stemmen ze altijd zelfverzekerd in met wat zij getekend hebben. Want in tegenstelling tot rekenen of taal, kunnen zij immers al heel goed tekenen. Dat doen ze toch iedere dag? Hoe anders is dat bij kinderen aan het eind van de basisschool. Zij proberen zo natuurgetrouw zichzelf na te tekenen. Het haar moet de juiste kleur hebben, de neus de juiste afmeting en wie een bril heeft, tekent die ook op zijn of haar gezicht. Maar of het echt gelukt is, daar zijn ze veel minder positief over. Rekenen en taal zijn dan ook vakken waarvan oudere kinderen vinden dat ze dat kunnen, maar tekenen, dat hebben ze toch eigenlijk nooit gekund?
Mythe
Breeuwsma ziet iets vreemds gebeuren. We leren kinderen op school taal en rekenen. Iets wat zij in eerste instantie niet kunnen. We leren ze niet tekenen, want dat kunnen ze al wel. Aan het eind van die periode kunnen ze misschien taal en rekenen, maar het tekenen lukt niet meer. Hoe komt dat? Breeuwsma spreekt over een mythe, misvatting en mogelijkheid: de mythe is dat kindertekeningen kunst zouden zijn. Dat is niet het geval. Kindertekeningen zijn precies wat ze zijn: "geklieder op een doek waarmee zij iets proberen te communiceren", aldus Breeuwsma. Zij tekenen niet exact wat ze weten, wat er te zien is, maar op gevoel. Leuke en belangrijke dingen zijn groot, enge dingen klein. En soms kun je überhaupt niet zien wat een tekening moet voorstellen.
Man Bijt Hond - Kunstzaken: Beroemde kunstwerken door de ogen van kinderen.
Misvatting
De misvatting die uit de mythe volgt, is dat we kinderen in hun tekenen vrij moeten laten. Doe dat juist niet! Kinderen hebben sturing nodig. Net zoals je rekenen leert door sommen te maken, moet je leren tekenen door oefening en sturing. Ook tekenen is een vaardigheid die kinderen onder de knie moeten krijgen.
Maar is dat niet funest voor de verbeelding, wanneer je al die kinderen aanleert hoe ze te werk moeten gaan? Breeuwsma denkt van niet. Wat je juist bij grote kunstenaars als Pablo Picasso ziet is dat zij vanuit een goede technische basis als vanzelf hun verbeelding ontwikkelen. Dit geldt ook voor een wetenschapper als Isaac Newton. Waarschijnlijk had hij al vele malen appels uit de boom zien vallen voordat hij zijn wereldberoemde gravitatiewet formuleerde. Dat kon hij niet doen zonder zijn jarenlange ervaring als wetenschapper en kennis van wat er voor hem gezegd en geschreven was. Het is dus van belang om een goede basis te hebben alvorens verder te kunnen komen, ook op het gebied van verbeelding.
Mogelijkheid
Misschien moeten we daarom maar afstappen van de focus op creativiteit en talent en ons meer richten op onze verbeelding. Die kunnen we onderhouden en ontwikkelen en dit kan leiden tot interessante mogelijkheden voor het onderwijs. Denk bijvoorbeeld aan het inrichten en structuren van de tekenles gelijk aan andere lessen. In plaats van wel of niet creatief zijn, de verbeelding ontwikkelen dus!
Kijk hier de lezing Ontwikkel je verbeelding van dr. Gerrit Breeuwsma terug, of kijk op de programmapagina naar links en blogs van één van de andere lezingen uit de serie Creativiteit.
