'You furnish the pictures, and I'll furnish the war.' Dit zou krantenmagnaat William Randolph Hearst in de eerste helft van de twintigste eeuw gezegd hebben tegen schrijver Frederic Remington. Remington berichtte Hearst dat het rustig was in Cuba. De krantenmagnaat had hier weinig baat bij. Hearst is namelijk een van de pioniers van wat later 'yellow jounalism' is gaan heten: journalistiek gericht op sensatie omwille van de verkoopcijfers. Of Hearst echt bijgedragen heeft aan de Spaans-Amerikaanse Oorlog begin negentiende eeuw door zijn gesensationaliseerde berichtgeving is de vraag. Dr. Christ Klep, miltair historicus en schrijver, droeg het citaat aan in zijn inleiding van het tweede Grote Media Debat over media en conflicten. Het citaat illustreert de frictie die er kan ontstaan tussen gebeurtenissen in conflictsituaties, de journalistiek en de ontvangers. Maar juist in conflicten is onafhankelijke berichtgeving van belang. Het roept de vraag op: hoe kun je nieuws uit conflictgebieden op waarde schatten?
De overheid heeft niet altijd belang bij de waarheid. Er kan nogal wat op het spel staan. 'The first casualty of war is truth', aldus Klep. Thomas Loudon, mede-oprichter van de internationale online nieuws organisatie VJ Movement en voormalig Midden-Oosten correspondent voor onder meer de NOS en Radio 1, wantrouwt de overheid als het op conflictgebieden aankomt. Neem bijvoorbeeld Uruzgan. De politiek wil hun acties rechtvaardigen en daarom moeten ze constant de situatie uitleggen. 'Uitleggen betekent in deze context hun eigen gelijk uitleggen, of ze nu gelijk hebben of niet', aldus Loudon. Joeri Boom, redacteur bij De Groene Amsterdammer, reist regelmatig naar conflictgebieden en is inmiddels elf keer in Afghanistan geweest. Hij geeft als voorbeeld het communicatieplan van de missie in Uruzgan, waarin staat dat er 'een strakke regie' gevoerd moet worden omdat Nederland een cultuur van openheid kent. De woordvoerder lijkt hier indirect de opdracht te krijgen voorzichtig te zijn met wat hij of zij naar buiten brengt.
De wereld door een rietje
Wat kunnen journalisten nu doen om tot een zo objectief mogelijk beeld te komen? Joeri Boom heeft de ervaring dat je als 'unembedded' journalist perspectieven kunt benaderen die als 'embedded' journalist (aan de hand van PR) voor je verborgen blijven: 'Als embedded journalist is het alsof je de wereld door een rietje bekijkt.' Belangrijk voor de thuisblijver is om te beseffen dat maar één op de achttien (!) journalisten unembedded is.
Boom waarschuwt ook niet te bezwijken voor de tijdsdruk. 'Snelheid maakt verslaggeving onbetrouwbaar. Als een verhaal zes weken nodig heeft, dan moet je die daarvoor nemen.' Klep beaamt dat je ook als expert aan het thuisfront de druk van snelle berichtgeving moet kunnen weerstaan. Zo werd hij om kwart over acht gebeld om commentaar te geven op het incident waarbij drie militairen gevangen waren genomen bij een evacuatieactie in Libië. Het incident was nog geen kwartier oud. 'Dan moet je gewoon zeggen dat je het niet weet', aldus Klep.
There's more than one truth
Goede berichtgeving over conflicten staat of valt niet slechts bij de overheid en journalisten. Ook de ontvanger heeft verantwoordelijkheid voor de manier waarop hij of zij nieuws binnenkrijgt. 'Realtime'-verslaggeving via Twitter en Facebook lijkt misschien objectiever omdat ze directer tot ons komt, toch kan ook deze informatie verdraaid zijn. Sociale media als Facebook, Twitter en YouTube zijn door bijvoorbeeld Israël gebruikt om de publieke opinie te sturen over hun aanval op het Turkse schip Mavi Marmara. Loudon toonde een korte film waarin de mogelijkheid van manipulatie op deze manier duidelijk gemaakt werd.
De ontvanger moet zich niet beperken tot één laag van informatie. Hij of zij zou naast nieuws en actualiteitenprogramma's eens een achtergrondartikel moeten lezen. Dr. Beatrice de Graaf, werkzaam bij het Centrum voor Terrorisme en Contraterrorisme, maande ons in haar column tot iets radicaals: 'Zet de tv eens een paar dagen uit.' Als je naar tv kijkt onthoud je de mitsen en maren niet, of er is geen tijd voor. In een goed artikel komen de bijzinnen tenminste binnen. 'There is more than one truth' is de slogan van Loudons VJ Movement, en ook die andere waarheden moet je je proberen eigen te maken.
Wil je meer spannende anekdotes horen en het debat in zijn geheel terugkijken? Dat kan hier.
