Historici van opvoeding en onderwijs haasten zich altijd om Rousseau bij de canon van de meest invloedrijke pedagogen in te lijven, maar voelen zich bij de keuze maar wat vaak ongemakkelijk. Dat is begrijpelijk. Rousseau is de meest enigmatische figuur van alle verlichtingsfilosofen. Hij belichaamt tegelijkertijd de idealen van en de kritiek op de verlichting en de moderniteit. Die ambiguïteit komt prachtig tot uitdrukking in de receptie van Rousseau in de Nederlandse Republiek, een van de modernste landen van de toenmalige westerse wereld. Met de spanningen die toen al aan het werk en de persoon van Rousseau kleefden, leven we nog steeds.