Tot in de 21e eeuw: Rietveld en de BILLY-boekenkast

Dr. Linda Boersma sprak tijdens de afsluitende lezing van de reeks Rietveld revisited over Rietvelds invloed tot in de 21^e eeuw. Ze stelde daarbij twee vragen. Hoe is Rietvelds beeldtaal terug te zien in hedendaags kunst en design? En wat is er uitgekomen van de idealen van Rietveld?

De meesten van ons bladeren wel eens in een interieurtijdschrift of bezoeken meubelboulevards. Er is daar op het eerste gezicht niet veel te vinden wat herinnert aan Rietveld. Boersma noemt het ecodesign als voorbeeld. Deze gerecyclede meubels zijn in ethisch opzicht natuurlijk uitstekend, maar druisen in tegen Rietvelds opvatting over meubelontwerp; het draait bij ecodesign juist meer om het gerecyclede materiaal dan om de vorm. Ook is het idee van 'form follows function' vergeten. Een ontwerp komt niet meer logisch voort uit het object maar is tegenwoordig vaak grappig. Een ander vlak waarop Rietveld vergeten blijkt te zijn, is dat breien, haken en Delfts Blauw weer 'helemaal in' zijn. Die trend kijkt terug naar de oude ambacht, terwijl de rood-blauwe stoel vooruit kijkt.

Zuiver strak machinale dingen
Toch zijn er talloze ontwerpers en kunstenaars die zich wel degelijk hebben laten beïnvloeden door Rietveld. Een van hen is Konstantin Grcic, wiens bijzettafeltjes met de vrolijke namen tom-tom en tam-tam veel gelijkenis vertonen met de manier waarop Rietveld de vorm benadrukte. Elk onderdeel is enkelvoudig gebruikt en elk vlak afzonderlijk benadrukt. Helaas zijn ze allebei niet geslaagd in hun wens om goedkoop produceren zodat hun meubels voor iedereen beschikbaar waren. Boersma noemde de kratstoel, die al ter sprake kwam in eerdere lezingen. Deze is te koop in het Centraal Museum, 'wat leuk is, maar Rietveld indachtig zou die liever bij bijvoorbeeld de Hema in de schappen staan'.

Rietveld was misschien te vooruitstrevend en had een te kleine productie; veel van zijn ideeën zijn bij prototypes gebleven. Ze waren in veel opzichten visionair, maar de tijd was er nog niet rijp voor. Er is echter een bekende groep ontwerpers die zijn idealen van massaal, goedkoop en machinaal design goed hebben uitgevoerd. Er zijn maar weinig huishoudens waar geen IKEA-meubelen te vinden zijn. De BILLY-boekenkast is in die zin een waardige opvolger van Rietvelds rood-blauwe stoel.

Ruimtelijke plastiek
Het lijkt Rietveld vaak te gaan om het accentueren van de ruimte om de meubels heen. Hij sprak vaak over meubels als beeldhouwkunst, ruimtelijke plastiek. Veel hedendaagse kunstenaars hebben die transitie tussen meubel en sculptuur als thema in hun werk. De meubels en kunstwerken van Sol Lewitt bijvoorbeeld, zijn maar moeilijk van elkaar te scheiden. Bij deze vage grens rijst de vraag wanneer een meubel een bijzettafel is en wanneer een kunstwerk. Ligt dat aan de intentie van de kunstenaar? De mening van het publiek? De mogelijkheid er een kopje op te zetten?

Een andere manier om Rietvelds meubels als plastieken te benaderen, is die van Mario Binaire. Deze kunstenaar reconstrueerde bijvoorbeeld een dressoir van Rietveld met Legoblokjes. Het lijkt postmoderne ironie, maar naar eigen zeggen wil hij dingen maken die zijn 'opgebouwd uit een vaste module met materiaal dat voor iedereen voor handen is'. In veel hedendaagse meubels en architectuur vinden we een thema dat aan Rietveld ontleend is, zoals bij IKEA. Hij was een zeer veelzijdig kunstenaar en zijn invloed in de 21^e eeuw is onmiskenbaar.

De lezing Rietveld tot in de 21^e eeuw en de andere lezingen in de reeks Rietveld revisited zijn terug te zien via de website. Volgende week maandag start de nieuwe serie De taal van muziek, waarin Leo Samama klassieke muziek ontleedt, mét live spel op de piano.