Rietveld revisited
Behalve het Rietveld-Schröderhuis kennen de meeste mensen maar weinig van Rietveld. Toch heeft Rietveld nog steeds veel betekenis. Ida van Zijl noemde hem vorige week de belangrijkste Nederlandse architect van de vorige eeuw en dr. Hetty Berens sloot daar tijdens de tweede lezing in de serie Rietveld revisited bij aan. Berens, die onder andere architectuurhistorica is, sprak over de icoonwaarde die Rietveld heeft en liet als voorbeeld talloze krantenartikelen, exposities en gebouwen zien.
Beperking is geen verarming
Rietveld is een sleutelfiguur in de architectuurgeschiedenis omdat hij steeds op zoek was naar nieuwe vormen. Wie de architectuur wil begrijpen, heeft hem nodig. Hij wilde de zintuigen prikkelen en deed dat onder andere door het sculpturale uiterlijk van zijn gebouwen.
Berens ging in op hedendaagse kunstenaars bij wie zijn erfgoed duidelijk zichtbaar is. Zoals het kunstproject waarbij het fenomeen van het ligbad uiteengerafeld is tot de basiselementen, door een bad neer te zetten met een watertoevoer en een houtkachel om het water te verwarmen. Dit principe komt bij Rietveld vandaan: inzichtelijk maken hoe dingen in elkaar zitten en het publiek daarvan bewust maken.
Zitten is een werkwoord
Rietvelds architectuur en meubelmakerij zijn een zoektocht naar de meest oorspronkelijke vorm en eenvoud van materiaal. Hij maakte dingen zonder volume en massa om de ruimte ononderbroken te laten. Over deze vereenvoudiging zei hij zelf: 'Beperking is geen verarming. Ik wil meubels die geen ruimte in beslag nemen, maar ruimte respecteren.'
Een project waar Rietveld met wisselend succes zijn hele leven mee bezig is geweest, zijn de sociale woningen en met name de zogenaamde kernwoningen. Zijn filosofie was ook hier de woningen sterk te vereenvoudigen om het wonen terug te brengen tot de essentie. Ook ontwierp hij de kratstoel, die als bouwpakket werd geleverd. Deze was bedoeld als een betaalbaar meubel voor de gewone man, maar bleek toch niet goedkoop genoeg. 'Zitten is een werkwoord,' is een bekende uitspraak van Rietveld; meubels staan niet gewoon in een ruimte maar moeten iets met je doen. 'Van goede ruimte kan een activerende werking uit gaan.'
Minimum oppervlak, maximum ruimte
Vanaf de jaren '40 heeft Rietveld een aantal vakantiewoningen ontworpen. Een voorbeeld is een vakantiehuisje met een diameter van zeven meter, waarin Rietveld zes slaapkamers wist te bouwen. Dit is Rietveld ten voeten uit. Hij trachtte met een minimum aan oppervlak een maximum aan ruimte te creëren. Het is deze houding die Berens zo waardeert in de architect. Door aandacht voor deze visie hoopt ze dat hedendaagse architecten zijn zoektocht naar essentie zullen navolgen en dat wij met andere ogen naar de icoon Rietveld kunnen kijken.
Kijk Van stoel tot Rietveldhuis in zijn geheel terug. De komende twee maandagen zijn de er lezingen in de serie Rietveld revisited door dr. Helleke van den Braber en dr. Linda Boersma.
