Deze zomer verschijnt de blogserie 'schoonheid' ter voorbereiding op de lezingenreeks 'Ware Schoonheid' dit najaar.
Hebben dieren ook een gevoel voor schoonheid? Charles Darwin schrijft in zijn The descent of man(1871) dat “van schoonheidszin wordt beweerd dat het uniek is voor de mens, maar wanneer wij mannelijke vogels zien die zorgvuldig hun veren en prachtige kleuren aan de wijfjes vertonen is het onmogelijk te betwijfelen dat wijfjes de schoonheid van hun mannelijke partners bewonderen. Prieelvogels, die hun priëlen met vrolijk gekleurde ornamenten smaakvol versieren leveren bijkomend bewijs dat zij een zin voor schoonheid bezitten. Zo ook met het gezang van de vogels.” Kunnen dieren op dezelfde wijze als mensen schoonheid herkennen?
Partnerkeuze
Schoonheid bij dieren lijkt op aantrekkingskracht en houdt vooral verband met partnerkeuze. Darwin laat zien dat vrouwen om mannen aan te trekken op dezelfde manier reageren als mannetjesvogels die vrouwtjesvogels aantrekken. Daar wil hij mee aantonen dat het gevoel voor schoonheid bij mensen in een beperkte mate toch overeenkomt met het gevoel voor schoonheid bij dieren. Volgens Darwin is schoonheid voor de meerderheid van alle dieren beperkt tot de aantrekkingskracht van het andere geslacht. Hij geeft dus aan dat dieren een gevoel voor schoonheid hebben, maar wel in mindere mate dan mensen. Dieren kunnen namelijk niet denken over schoonheid. Onder meer vogels hebben een duidelijke voorkeur voor partners met een mooi uiterlijk, maar deze voorkeuren hebben voornamelijk te maken met seksuele selectie.
Voortplanting
Seksuele selectie is voor dieren belangrijk om zich zo goed mogelijk voort te planten en dus de overlevingskansen van de eigen soort te vergroten. Het herkennen van schoonheid door dieren speelt een erg belangrijke rol in het maken van de keuze voor een partner. Vrouwtjesdieren vallen op mannetjesdieren met de meest bijzondere kenmerken: gekleurde veren, grote snavels, de langste staart enzovoorts. Darwin opperde al dat opvallende eigenschappen nuttig zijn in de concurrentiestrijd om partners. Mannetjes lokken zo makkelijk een vrouwtje, waarmee ze een grotere kans hebben op jongen en het doorgeven van hun genen aan het nageslacht.
Doorgeven van 'goede' genen
Er is echter een probleem: de mooiste en opvallendste dieren (zoals een pauw) zijn ook de makkelijkste prooien voor roofdieren. Wat is dan het voordeel van een mooi en opvallend mannetje als het toch niet lang leeft? De mooiste kleuren, langste staarten en poten of beste liedjes zijn in trek bij vrouwtjesdieren, omdat alleen gezondste mannetjes zich dat kunnen veroorloven. Het paren met een mannetje dat een goede conditie heeft, betekent ook dat het dier uiteindelijk veel voedsel voor zijn jongen kan zoeken en zo ervoor kan zorgen dat de jongen de eerste kritische levensdagen overleven. Ook geven gezonde mannetjes de 'goede' genetische eigenschappen door aan het nageslacht. Alleen gezonde vogels krijgen felgekleurde veren, omdat zij daar het goede voedsel voor eten. Wanneer een vogel in een gebied woont waar voedselschaarste heerst is het dier minder gezond en kan het niet optimaal felgekleurde veren produceren. Een vrouwtjesvogel doet er dus goed aan om met een gezonde partner te paren, omdat ze zo directe infecties vermijdt en de kans vergroot op het doorgeven van genen voor een effectief immuunsysteem aan het nageslacht.
In dit filmpje uit David Attenborough's serie Planet Earth, zie je hoe veel moeite een mannelijke vogel doet om een vrouwtje te verleiden. Hij pronkt met z'n veren en doet een dansje:
Schoonheid speelt in het dierenrijk een belangrijke rol, maar alleen wat seksuele selectie betreft. De betekenis is beperkt tot aantrekkingskracht en schoonheid dient het voortplanten en vergroten van de overlevingskansen van de eigen soort. Maar waarom worden dieren, zoals prieelvogels, tot felgekleurde ornamenten aangetrokken? Daarover volgende week meer.
Geïnteresseerd in Darwin en de uitwerking van zijn evolutietheorie? Kijk dan de lezingenserie Na Darwin terug. Over liefde, waaronder liefde in het dierenrijk, kun je de lezingenreeks Verklaar mij de liefde bekijken.
Vorige blogs:
