Sneller dan ik hebben kan
Kan jij je voorstellen dat je seks hebt met een robot? Uit onderzoek blijkt dat één op de zes mensen dat niet zo'n gek idee vindt. Het zou je seksleven kunnen verbeteren, dus waarom ook niet? Toch is er een keerzijde. Een robot kan, naast de handelingen verrichten die je wenst, ook alles meten. Intimiteit raakt zo gemechaniseerd. Verliezen we niet een deel van de romantiek die voorbehouden is aan mensen rondom onze seksualiteit? Steeds vaker komt technologie dichtbij ons. Dat heeft voor- en nadelen en dus hebben we omgangsregels nodig om dat in goede banen te leiden.
Discussie is nodig
In de eerste lezing van de serie 'Sneller dan ik hebben kan' stelt dr. ir. Rinie van Est dat er strijd gaande is om ons lichaam en gedrag. Vooralsnog lopen de bedrijven voorop, met de nieuwste snufjes en gadgets. Zij brengen zo technologie steeds dichter bij en zelfs in ons lichaam. In de zorg helpt de zeehondrobot Paro ouderen eenzaamheid te voorkomen. En kinderen met autisme leren met de robot Nao sociale vaardigheden ontwikkelen.
Op politiek en sociaal vlak ziet Van Est echter nog weinig discussie over hoe deze nieuwe technieken ons leven beïnvloeden. Daar probeert hij met zijn onderzoeksteam verandering in te brengen. Want hoewel die nieuwe technologieën veel nieuwe kansen bieden, zorgen zij ook voor problemen. Van Est ziet een verband met de eerdere industriële revolutie.
Van reactief naar proactief
Hoewel de industriële revolutie al decennia aan de gang was, leerden we dat er ook nadelen voor bijvoorbeeld milieu en natuur waren. We kregen het inzicht dat schaarse grondstoffen en natuur noodzakelijk zijn voor ons eigen overleven. Tal van initiatieven zijn gestart om beter om te gaan met die schaarse grondstoffen en natuur, met in Nederland 'De Nieuwe Wildernis' tot gevolg. En ook de duurzaamheidsdiscussie wordt op politiek en sociaal front gevoerd.
Toch is het jammer dat je na enige decennia van vooruitgang vooral herstelwerkzaamheden moet doen. Kunnen we grote problemen die nieuwe technieken met zich meebrengen niet van tevoren inschatten en daar rekening mee houden? Met die gedachte ontwikkelde Van Est zeven regels die we in de politieke en sociale discussie met betrekking tot nieuwe technieken in het oog moeten houden. De eerste drie regels op het gebied van privacy - het recht niet gemeten worden, te bepalen hoe informatie ons toekomt en te kunnen kiezen technologie wel of niet te gebruiken - vloeien voort uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
Dit artikel valt onder het dossier: Privacy.
De regels komen voort uit het idee van wat menselijke waardigheid is. Maar dat is niet voldoende. Misschien heeft de verklaring een toevoeging nodig. Van Est noemt het gebied waarop deze regels toepassing hebben 'menselijke duurzaamheid'.
Behouden of weggeven
Maar wat is dat nu eigenlijk, menselijke duurzaamheid? Van Est benadert die vraag vanuit twee invalshoeken: in hoeverre zijn wij mensen maakbaar en welke menselijke aspecten willen we koste wat het kost behouden in plaats van uitbesteden aan machines? Daaruit vloeien de laatste van zijn zeven stelregels voort. Ten eerste moeten we nadenken over onze sociale en emotionele vaardigheden en in hoeverre we die in eigen hand moeten houden. Wat laten we over aan machines? Ten tweede vraagt hij zich af in hoeverre zaken als beminnen, opvoeden, verzorgen en doden het monopolie van de mens is. Kunnen we dit ook aan technologie overlaten? En misschien wel het belangrijkste punt waar we voor moeten blijven strijden: onze aandacht. Want alleen daarmee kunnen we de discussie met elkaar blijven aangaan. Alleen wanneer we deze vragen durven stellen, kunnen we ook voor onze kinderen behouden, wat wij nu als belangrijk en vooral essentieel vinden aan ons mens-zijn.
Nieuwsgierig naar het hele verhaal van dr. ir. Rinie van Est? Kijk de lezing 'Niet té intiem' terug. Hij schreef ook zelf een blog n.a.v. deze lezing op Sociale Vraagstukken, genaamd 'Niet té intiem: 7 regels voor het behoud van de wilde cyborg'.
Volgende week vertelt vicevoorzitter van het Raad van Bestuur UMC Utrecht prof. dr. Frank Miedema hoe het UMC omgaat met het verzamelen en onderzoeken van gegevens van patiënten. Wat voor gegevens worden er allemaal verzameld? Wie is eigenaar van die gegevens? En hoe houd je de patiënt betrokken bij het onderzoek? Kom langs in de Boothzaal van de Universiteitsbibliotheek op de Uithof, of kijk thuis live mee via de livestream.
