Dr. ir. Rinie van Est is themacoördinator Technology Assessment bij het Rathenau Instituut. Hij houdt zich bezig met opkomende ontwikkelingen op het raakvlak van nanotechnologie, bio- en informatietechnologie, politiek en samenleving. Afgelopen oktober sprak Van Est bij Studium Generale over intieme technologie. Dit blijft een hotitem, zo blijkt uit allerlei ontwikkelingen. Hebben we de technologische ontwikkelingen nog in de hand?
Behandel de robotbril van Google niet als een gadget, maar als een radicale intieme technologie
Pillen worden langdurig getest voor ze de markt op mogen en over genetisch gemanipuleerd eten voeren we fikse debatten. Maar de robotbril van Google ontsnapt aan onze aandacht, omdat we die - ten onterechte - beschouwen als een onschuldige gadget, en niet als een radicale intieme technologie die onze wereld op zijn kop zet.
Gadgetliefhebbers wachten met smart op de marktintroductie van de Google-bril, eind dit jaar. Met de robotbril - een bril met een ingebouwde projector - kun je real-time informatie opvragen, foto's en video's maken en live via het internet uitzenden. Sinds april mogen enkele gelukkigen 'm uittesten, tegen betaling van 1500 dollar. Eind 2013 denkt Google, worden de eerste trendsetters verleid om het internet op hun neus te zetten. Wij, gewone stervelingen, zullen over enkele jaren vanzelf volgen.
Vindt u dat vast lastig om voor te stellen? Vergeet dan niet dat het tien jaar geleden al even ondenkbaar was dat de halve wereld met een smartphone zou rondlopen. Maar de elektronicabedrijven hadden wel die visie en hebben 'm verwezenlijkt. Die industrie voorziet nu een toekomst waarin de interactie tussen de mens en de computer zo 'natuurlijk' mogelijk verloopt. De ontwikkeling ging van bureau- naar schoot – naar zakcomputer, en gaat de komende jaren van brilcomputer naar mogelijk zelfs een lenscomputer, direct op ons netvlies. De computer verdwijnt uit beeld, maar wordt tegelijkertijd ook intiemer. Volgens de industrie zal de robotbril net zo normaal worden als de smartphone.
De robotbril roept direct privacyvragen op, omdat je er iemand onopgemerkt mee kan flimen. Maar Google Glass is vooral radicaal omdat de bril augmented reality, een aangevulde werkelijkheid, biedt. Zo wordt er hard gewerkt aan gezichts- of emotieherkenningstechniek. Het bedrijf Lambda Labs werkt bijvoorbeeld aan een app waarmee personen live aan Facebook- of LinkedIn profiel kunnen worden gekoppeld door alleen via Google Glass naar die persoon te kijken. Google Glass maakt ons van glas. Wat betekent dit voor de manier waarop we met elkaar omgaan? Laten we de inschatting van emoties op een gegeven moment over aan computers?
De robotbril vraagt ook om nieuwe sociale omgangsvormen en software die daar op inspeelt. Filosoof Peter Paul Verbeek stelt voor dat de gezichtsherkenningsfunctie pas ingeschakeld kan worden nadat twee personen elkaar meer dan vijf seconden in de ogen hebben gekeken. Pas bij succes wordt de robotbril een echte maatschappelijke game changer. Google krijgt er dan namelijk gratis miljoenen cameramensen bij, die allerlei informatie over hun eigen leven en dat van anderen verzamelen. Dat biedt ICT-bedrijven kansen om ons op het juiste moment informatie aan te bieden, persoonlijke reclames voor te spiegelen, en ons elektronisch te gaan coachen.
De opkomst van de robotbril roept daarom veel politiek-bestuurlijke vragen op. Hoe houden we zicht op de manier waarop we geïnformeerd en geprofileerd worden? Hoe zorgen we er voor dat de toekomstige intieme informatietechnologieën respect hebben voor onze beperkte capaciteit voor aandacht? Hoe voorkomen we dat ons leven niet één grote commerciële ervaring wordt? En ten slotte hoe houden we onze sociale vaardigheden op pijl in een wereld waarin de computer zelfs onze emoties en wilskracht bemiddelt? Over deze fundamentele vragen vindt momenteel nauwelijks politieke discussie plaats.
Dat komt omdat we de robotbril als de zoveelste gadget zien en niet als een technologie die potentieel diep in ons leven ingrijpt. Bij medicijnen, biotechnologie en snelwegen hebben we dat wel. En daarom gaan we met daar in het beleid op een prudente manier mee om. Nieuwe IT worden daarentegen als gadgets beschouwd, vanuit hun technische functionaliteit en niet vanuit hun impact op leven. De robotbril laat zien dat die perceptie niet meer deugt: het gaat hier om de ultieme intieme technologie. Het wordt tijd dat dat doordringt in ons collectieve bewustzijn en de manier waarop politiek en bestuur met IT omgaan. De robotbril is een technologie die een fundamenteel ethisch en politiek debat vereist dat verder reikt dan alleen privacy. De verantwoorde invoering daarvan vereist dat we collectief de bovengenoemde grote vragen durven stellen.
Deze column verscheen ook als bijdrage in het Studium Generale Magazine.
