Huisje, boompje, beestje
Een app die je vertelt wie je echte vrienden zijn. Peoplekeepermeet de hartslag en laat zien bij wie je hart sneller gaat kloppen en wie er op je zenuwen werkt. Ook ontvang je advies in de vorm van berichtjes: “Hang out with Beth again”. Dr. Ingrid Geesink (Rathenau Instituut) opende haar lezing met deze app, om maar aan te geven wat er allemaal al mogelijk is en wat voor ons wordt bedacht. Deze lezing was de eerste in de reeks 'Huisje, Boompje, Beestje'. Hierin vragen we ons af of we beter worden van alle technologie, die ons in staat stelt om alles van ons lichaam te meten en te controleren. Maakt het onze omgeving veiliger, aangenamer en hebben we misschien straks meer vrije tijd?
Ingrid Geesink vertelde over de digitalisering van het lichaam met apps en sensoren. Slimme gadgets, die ons gedrag, onze gewoontes en medische waarden meten, zijn in. We kennen ze in de vorm van vrolijke lifestyle-apps op je smartphone en hip vormgegeven wearables, zoals armbandjes als de Fitbit. Ze lijken vooral leuk te zijn, maar onderzoekers noemen het ook wel de gamification van de gezondheid. Het gaat immers ook om het 'speelser' maken van serieuze zaken en daar horen ook kritische geluiden bij.
E-coaching
Een duidelijke trend in de digitalisering van het lichaam is dat de medische en de consumenten markt steeds meer overlappen. Dit komt doordat sensoren in allerlei apparaten ons in staat stellen om ons gedrag en gezondheid te monitoren, bij onze slaap te registreren, de menstruatie cyclus bij te houden of onze stappen te tellen. Deze vallen allen buiten het medisch domein, maar hebben wel te maken met onze gezondheid en levensstijl. De technieken vallen onder de naam E-coach. E-coach combineert ICT met gedragswetenschappen en dat is waar gedragsbeïnvloeding bij komt kijken. Ook wel persuasive technology of nudging genoemd. Nudging gebeurt wanneer burgers in dagelijkse keuzes een duwtje in de rug krijgen van bijvoorbeeld de overheid. We kennen het verkeersbord met de smiley als je de goede snelheid rijdt of stickers met groene voetstappen richting een prullenbak. Maar nu kunnen ook keuzes over onze gezondheid (digitaal) worden beïnvloedt. De info die wij vrijgeven kan namelijk worden gebruikt om vervolgens ons gedrag te veranderen.
Nieuwe rollen in de maatschappij
We gaan ook steeds meer zelf dokteren en dat zorgt voor een nieuwe - wellicht complexe - verhoudingen. We creëren een actieve patiënt of consument. Als we bijvoorbeeld zelf ons bloedglucose niveau en insuline digitaal bijhouden, weten we ook zelf wanneer er iets aan de hand is. De grenzen tussen thuis en ziekenhuis zullen vervagen. Maar willen we dit wel? Wanneer je als patiënt continu zelf je gezondheid monitort, voel je je ook thuis constant patiënt. Bovendien krijgt 'ziek' zijn een nieuwe betekenis. Het lichaam wordt namelijk een biologisch systeem waar je in kan grijpen en dingen aan kan veranderen, monitoren en controleren. Je kan ook 'eerder' patiënt worden, omdat je zelf het één en ander al hebt geconstateerd.
Big data
Een andere vraag die Geesink oproept: wat gebeurt er met alle data die met de apparatuur verzameld word en wie gaat daarover? De huidige technologie maakt het mogelijk dat we grote databases van informatie creëren. Patiënten of consumenten geven gegevens vrij via de apps die gekoppeld zijn aan de gebruiker. Het is nog onduidelijk waar de gegevens heen gaan. Geesink laat zien dat er bijvoorbeeld 12 gezondheidsapps, waaronder Nike Running, data delen met 76 andere partijen. De verdienmodellen en de belanghebbenden zijn onduidelijk.
Maar we kunnen het ook wat optimistischer bekijken; hoe meer data via healthapps bij wetenschappers terechtkomt, hoe betrouwbaarder de onderzoeksresultaten. Gebruikersgegevens kunnen de wetenschap en uiteindelijk patiënten weer vooruit helpen. Maar bij veel apps is het onduidelijk waar de data terecht komt. Het kan ook bij commerciële bedrijven eindigen en terwijl we dat misschien niet willen. Er is niet voor niks een gezegde: "If you're not paying, you're probably the product", als je een gratis app download, betaal je waarschijnlijk in persoonlijke gegevens. Alles valt of staat bij wie de eigenaar van alle data wordt. Privacy is wel het belangrijkste woord deze middag. Er is heel veel mogelijk maar de vraag is of we dat ook willen. Veel vragen waarin we in het begin stadium nog niet zoveel antwoorden bij hebben. Het blijkt maar eens te meer dat de technologie leidend is en de regels en wetgeving er achteraan hollen.
Kijk de lezing 'Het perfecte lichaam' van dr. Ingid Geesink terug. Volgende week gaan we het hebben over de technologie rondom vruchtbaarheid en voortplanting. Prof. dr. Bart Fauser (Gynaecologie, UMC Utrecht) biedt vrouwen de kans hun eicellen in te vriezen. Is dit de gezinsplanning van de toekomst?
