Tolerantie anno nu
Discriminatie, racisme en de uitsluiting van bepaalde minderheden is springlevend. Van de Zwarte Pieten-discussie en de kwetsende reacties onder een foto van donkere voetbalspelers, tot antisemitische spreekkoren in voetbalstadions. Toch lijkt daar een hardnekkige ontkenning over te bestaan. Nederlanders zien zichzelf graag als tolerant. Auteur Robert Vuijsje sprak in de herdenkingslezing over tolerantie anno nu. Want hoe herdenken we in een land waar de tolerantie tanende is? Vuijsje spreekt over het Nederland van vandaag. Een land dat bestaat uit landgenoten van alle kleuren. Dat is voor sommige autochtonen (lees: blanke Hollanders) maar moeilijk te accepteren.
Nederlander, Turk of Marokkaan
Vuijsje baseert zijn verhaal op eigen ervaringen en op de interviewserie in de Volkskrant 'Land van afkomst'. Voor deze serie sprak hij elke week met een bekende Nederlander die ook een andere afkomst heeft. Opvallend is dat de meeste geïnterviewden hier al jaren wonen of zelfs geboren zijn waardoor ze zich Nederlander voelen, maar door 'Hollanders' niet zo gezien worden. Er wordt nog steeds gesproken over Nederlanders, Turken en Marokkanen in Nederland. Zelfs als het gaat om mensen van de derde generatie. De geïnterviewden – van de topman van Corendon, tot tv-presentatrice Sylvana Simons en horecamagnaat Won Yip - worden constant geconfronteerd met hun afkomst. Sterker nog, zonder uitzondering zijn ze het erover eens: discriminatie en racisme bestaan in Nederland. Dat is een gegeven, een uitgangspunt waar ze vanaf hun jeugd mee te maken hebben.
Te gast in eigen land
De mensen uit Vuijsjes interviewserie krijgen bijval van anderen. Nationale Ombudsman Brenninkmeijer sprak zich in 2013 uit over het gebrek aan aanpak tegen racisme. Brenninkmeijer verwees hierbij ook naar het rapport van de Raad van Europa (.pdf), dat concludeert dat de aanpak van discriminatie in Nederland onvoldoende is. De politiek erkent de problemen, maar neemt geen verantwoordelijkheid. Mark Rutte verklaarde onlangs dat hij niets kan doen aan de discriminatie van minderheden. Zij dienen dit zelf op te lossen en moeten zich 'invechten', aldus onze premier. Volgens Vuijsje is dit een veelvoorkomende opvatting onder Hollanders: "als je hier 'te gast' bent, moet je je aanpassen en anders kan je oprotten naar je eigen land. Alsof ze een middag op een verjaardagspartijtje zijn uitgenodigd." Van verdraagzaamheid lijkt maar weinig sprake. Dit komt ook tot uiting in de Zwart Pieten-discussie, waarbij gekwetste gevoelens van tegenstanders zelfs worden afgedaan als 'gezeik'.
Na de oorlog
Maar het Nederland van vijftig jaar geleden bestaat niet meer. De samenleving is veranderd. Toch herkennen de mensen die Vuijsje interviewt zich niet in het beeld van Nederland op de televisie en in kranten en tijdschriften. De zichtbaarheid en representatie van niet-blanke Nederlanders is ver onder de maat. Terwijl dit juist kan bijdragen aan acceptatie van minderheden. Met zaken als representatie, discriminatie en privilege is de gemiddelde blonde kaaskop niet mee bezig.
Dé Nederlander bestaat niet
Dit doet ook denken aan de omstreden uitspraak van koningin Maxima dat dé Nederlandse identiteit niet bestaat. De veelzijdigheid van de Nederlandse samenleving is lastig te vatten. Dat erkennen en accepteren is een belangrijke stap voorwaarts. Pas dan kunnen we er over na gaan denken om te pronken met de o zo bekende 'Nederlandse tolerantie'.
De volledige lezing van Robert Vuijsje kun je terugkijken, een ingekorte versie verscheen in de Volkskrant en is terug te lezen op hun website (alleen voor accounthouders).
