“De universiteit Utrecht heeft een record aantal vrouwelijke hoogleraren in dienst” kopte P&O Actueel bij de aanstelling van de 100ste vrouwelijke hoogleraar aan de Universiteit Utrecht.
Dit artikel valt onder het dossier: Vrouwen in de wetenschap.
Helaas bleek na even verder lezen dat de Universiteit Utrecht met slechts vijftien procent vrouwelijke hoogleraren weliswaar boven het landelijke gemiddelde van tien procent ligt, maar dat Nederland in vergelijking met andere landen toch onderaan de lijst belandt.
Drie rechtszaken in de afgelopen jaren illustreren de problematiek rondom gender gelijkheid aan universiteiten. Wie worden er nu eigenlijk gediscrimineerd? Zijn dat mannen of vrouwen?
Zaak 1: Vrouwendiscriminatie?
Econome Edith Kuiper spande een rechtszaak aan tegen de Universiteit van Amsterdam wegens genderdiscriminatie. In 2008 solliciteerde ze naar een functie als universitair docent bij de afdeling Geschiedenis en Methodologie van de Economie. Hoewel ze al lange tijd in dienst was bij de UvA werd ze niet op de shortlist geplaatst voor interne benoemingen, daarop stonden alleen mannen. De Commissie Gelijke Behandeling gaf Kuiper gelijk, maar omdat dit advies niet bindend is spande ze in 2011 een rechtszaak aan tegen de UvA. Ze eiste een schadevergoeding en het verplicht opnemen van een 'gender awareness training' in het programma van de Universiteit van Amsterdam, om gender discriminatie in het vervolg te voorkomen. De rechter oordeelde dat de UvA zich niet schuldig had gemaakt aan genderdiscriminatie en dat Edith Kuiper niet was uitgenodigd, omdat ze 'simpelweg' niet voldeed aan het geschetste profiel van de vacature.
Zaak 2: Mannendiscriminatie?
In Groningen gebeurde het omgekeerde, de Commissie Gelijke Behandeling oordeelde dat de Rijksuniversiteit Groningen vrouwen had voorgetrokken in een benoeming. Om te zorgen voor meer vrouwelijke hoogleraren werden speciale leerstoelen voor vrouwen gecreëerd, vrouwen die al hoofddocent waren konden hiervoor solliciteren, maar mannen niet. De Groningse Studentenbond diende een bezwaar in en de Commissie Gelijke Behandeling oordeelde dat er inderdaad sprake was geweest van discriminatie. Een voorkeursbeleid voeren mag wel, maar alleen als aangetoond kan worden dat er sprake was van gelijke geschiktheid. Om dit aan te kunnen tonen moeten mannen wel de mogelijkheid hebben om te solliciteren. De vrouwen konden hun positie wel behouden, maar in het vervolg moeten selectieprocedures anders gaan.
Zaak 3: De TU mag wel voortrekken
De TU delft zet zich hard in om iets te doen aan de achterstand van het aantal vrouwelijke wetenschappers aan de universiteit. Iedere selectiecommissie voor het bevorderen van een universitair docent naar universitair hoofddocent bevat tenminste één vrouw. Ook is er aandacht voor stereotyperingen bij het opstellen van profielbeschrijvingen. Bovendien vinden er twee keer per jaar gesprekken plaats met managementteams waarbij wordt besproken wat het streefaantal vrouwen aan de universiteit is. Het mag niet baten. Ondanks deze maatregelen blijft het aantal vrouwelijke wetenschappers bij de TU erg laag. Om hier verandering in te mogen brengen startte de TU Delft het project Delft Technology Fellowship, met posities voor tien vrouwen. Een mannelijke alumnus stapte naar de rechtbank omdat hij niet kon solliciteren voor de DTF. Het College van de Rechten van de Mens oordeelde dat de TU door de aangetoonde ernstige achterstand van het aantal vrouwen aan de universiteit er in dit geval een uitzondering mocht plaatsvinden op de wet gelijke behandeling.
De UvA werd vrijgesproken van de beschuldiging van genderdiscriminatie, terwijl de Rijksuniversiteit Groningen juist probeerde gendergelijkheid te bevorderen, maar hierbij op de vingers getikt werd door de Commissie Gelijke Behandeling. De TU Delft, aan de andere kant, mocht wel plaatsen voor vrouwen reserveren.
Wat zeggen deze rechtszaken over de emancipatie in Nederland? Waarom worden vrouwen minder gekozen bij academische benoemingen? En staat een voorkeursbeleid voor vrouwen zoals dat in Delft gevoerd wordt niet het kiezen van de meest geschikte kandidaat in de weg? Lees volgende week het vervolgblog dat dieper ingaat op de achtergrond van deze rechtszaken.
Nienke de Haan, stagiaire bij Studium Generale maakt wekelijks een blog over vrouwen in de wetenschap. Zie hier voorgaande blogs:
- 8 maart Vrouwen in beeld
- 15 maart Rolmodellen in de wetenschap
- 29 maart Moeder én/of wetenschapper?
- 5 april Een vrouwelijke ontdekkingsreiziger als rolmodel
- 11 april Johanna Westerdijk, de eerste vrouwelijke hoogleraar van Nederland
- 19 april 'En ze kan ook nog lekker koken': berichtgeving over vrouwen in de wetenschap
- 26 april Discriminatie aan de universiteit? De rechter oordeelt
- 3 mei Emancipatie: daar zijn we klaar mee. Toch?
- 10 mei Colleges volgen vanachter een gordijn
- 17 mei Techniek voor meisjes
- 24 mei Wetenschap en activisme
- 31 mei Women at the top: do it yourself!
- 7 juni Stereotypen en vooroordelen, waarom kunnen we er niet omheen?
- 14 juni Gender en etniciteit in het hoger onderwijs
- 21 juni Vrouwen in de wetenschap
