We hebben het al een aantal weken over vrouwen in de wetenschap. Maar er wordt niet alleen onderscheid gemaakt tussen mensen op basis van geslacht, ook ras/etniciteit, seksuele geaardheid en klasse spelen een rol.
Dit artikel valt onder het dossier: Vrouwen in de wetenschap.
Antropoloog prof. dr. Gloria Wekker werd in 2001 tot hoogleraar Gender en Etniciteit benoemd. Ze was daarmee de eerste zwarte vrouwelijke hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Ook was ze directeur van het Expertisecentrum Gender, Etniciteit en Multiculturaliteit in het hoger onderwijs. De perfecte vrouw dus om ons iets meer te vertellen over de positie van gekleurde vrouwen in de wetenschap, zowel vanuit eigen ervaring als vanuit haar expertise op het gebied van genderstudies.
Intersectionaliteit
In 2007 deed Wekker samen met dr. Cassandra Ellerbe-Dueck onderzoek naar de positie van zwarte migranten en vluchtelingenvrouwen aan de universiteit. Wekker: “Het was beangstigend wat daaruit kwam, hoe weinig zwarte en migranten vrouwen er aan de academie werken. Wat vrouwen betreft was dat al onder de maat, maar wat betreft zwarte en migrantenvrouwen was dat nog veel ellendiger.” Uit Wekkers onderzoek bleek dat van de 221 vrouwelijke hoogleraren, die op dat moment aan Nederlandse universiteiten werkzaam waren, er vijf een niet Nederlandse achtergrond hadden. Bij het doen van onderzoek is volgens Wekker intersectionaliteit belangrijk, het verklaren van iemands positie in de maatschappij aan de hand van een combinatie van maatschappelijke verschillen. “Als ik kijk naar vrouwen in de wetenschap, dan kijk ik naar gender, etniciteit/ras en klasse. Ons idee van een goede wetenschapper is vaak dat van een witte man die in zijn eentje dingen zit uit te vogelen. Het is een beeld dat vrouwen nauwelijks insluit, laat staan zwarte vrouwen.” Volgens Wekker zijn er weinig vrouwen met hoge posities aan de universiteit onder andere doordat hoogleraren opzoek gaan naar een opvolger die op hen lijkt, ze zijn dan geneigd te kiezen voor een andere witte man. Zo blijft de academie een homogene groep.
Goede zwarte student blijft onopgemerkt
Ook is het voor zwarte, migranten en vluchtelingenvrouwen moeilijk om een promotieplek te krijgen. Wekker zat in de Utrechtse en landelijke commissie van het Mozaïek programma, waarbij jaarlijks veertig speciale plekken werden opengesteld voor zwarte, migranten en vluchtelingenvrouwen. “Het leek me goed daaraan mee te werken. Maar het klopt natuurlijk niet, dat er zo'n programma is. Er waren heel veel mensen uit bètawetenschappen die met negens en tienen door hun studie waren gekomen. Waarom krijgen die geen promotieplek in reguliere promotie programma's?” Volgens Wekker komen zwarte en migrantenstudenten vaak niet op de goede plek terecht. Enerzijds doordat ze niet altijd weten hoe ze het moeten aanpakken en niet het goede netwerk hebben, anderzijds worden ze niet opgemerkt door hoogleraren, die zouden een meer open blik moeten krijgen.
Het cultureel archief
Terwijl we als Nederlanders sociale gelijkheid belangrijk vinden bestaan er toch verschillen in maatschappelijke posities op basis van etniciteit, gender en seksualiteit. Volgens Wekker heeft dat te maken met onze geschiedenis: “Nederland is 400 jaar een koloniale natie geweest, toen dat ophield zeiden we ineens: 'nu gaan we voortaan als gelijken door het leven.' Maar dat kan natuurlijk niet. In ons hoofd zit nog steeds wat ik het 'cultureel archief' noem, dat ligt ten grondslag aan hoe we onszelf, de ander en de wereld zien. ” Het 'cultureel archief' is misschien de oorzaak van het onderscheid dat we maken op basis van ras, etniciteit, geslacht en seksuele geaardheid. Wekker: “Sommigen hebben bij voorbaat al een achterstand en anderen een voorsprong. In Nederland denken we dat we heel ethisch zijn, er is weinig zelfreflectie en we zijn niet heel kritisch”
Het kijken naar een combinatie van maatschappelijke verschillen, intersectioneel denken, kan ons helpen om de positie van zwarte vrouwen in de wetenschap te begrijpen. Er zijn weinig vrouwen met hoge posities aan de universiteit, maar voor zwarte vrouwen blijkt het nog moeilijker. Meer weten? Lees hier het uitgebreide interview met Gloria Wekker. Afgelopen dinsdag sprak Gloria Wekker ook op een filmvertoning, die in het teken stond van de zwarte feministe Audre Lorde, bekijk de trailer hier.
Nienke de Haan, stagiaire bij Studium Generale maakt wekelijks een blog over vrouwen in de wetenschap. Zie hier alle blogs:
- 8 maart Vrouwen in beeld
- 15 maart Rolmodellen in de wetenschap
- 29 maart Moeder én/of wetenschapper?
- 5 april Een vrouwelijke ontdekkingsreiziger als rolmodel
- 11 april Johanna Westerdijk, de eerste vrouwelijke hoogleraar van Nederland
- 19 april 'En ze kan ook nog lekker koken': berichtgeving over vrouwen in de wetenschap
- 26 april Discriminatie aan de universiteit? De rechter oordeelt
- 3 mei Emancipatie: daar zijn we klaar mee. Toch?
- 10 mei Colleges volgen vanachter een gordijn
- 17 mei Techniek voor meisjes
- 24 mei Wetenschap en activisme
- 31 mei Women at the top: do it yourself!
- 7 juni Stereotypen en vooroordelen, waarom kunnen we er niet omheen?
- 14 juni Gender en etniciteit in het hoger onderwijs
- 21 juni Vrouwen in de wetenschap
