De Grote Stadsdebatten
Wat is de gezondste stad van Nederland? Als je het googlet krijg je geen antwoord. Wel verschijnen in de zoekresultaten veel steden die de ambitie hebben om deze titel te veroveren. Ook Utrecht heeft tal van projecten die de stad gezonder, duurzamer en leefbaarder moeten maken. In het laatste Grote Stadsdebat onderzochten we met het publiek en drie panelleden het onderwerp waar iedereen voor en niemand tegen is: betere gezondheid. Maar wat is gezondheid, welke initiatieven werken en wat kan er nog verbeterd worden? Felix Cohen (directeur Voedingscentrum), Victor Everhardt (wethouder Volksgezondheid) en prof. dr. Martin Dijst (Sociale Geografie, UU) beschreven hun rol in het proces én kwamen tot de conclusie dat ze elkaars en jouw hulp nodig hebben om stappen vooruit te maken.
De stad is dé plek
Waarom moet je juist in steden aan gezondheid werken? In 2050 zal 70% van de bevolking in de stad wonen. "De stad is dan onze natuurlijke habitat" aldus Dijst. En aangezien onze omgeving de gezondheid beïnvloedt, moeten we bepalen welke factoren een positief of negatief effect hebben. In de stad is een groot draagvlak voor het gebruik maken van het openbaar vervoer, lopen en fietsen. Dat kan tegenstrijdig zijn, want het is gezonder om met de fiets naar de Uithof te gaan dan met de bus. Al is met de auto gaan nog slechter. Auto's, maar ook bussen zorgen voor geluidshinder en een slechte luchtkwaliteit. Nederland is een fietsland en waar veel gefietst wordt - bijvoorbeeld in de Randstad - is minder overgewicht. Toch, een groot aanbod van ongezond eten kan dit positieve effect ongedaan maken. En in steden is de hamburger vaak dichterbij dan de fruitsalade. Een aandachtspunt, dat zowel Dijst en Everhardt onderschrijven is de gezondheidsongelijkheid: er zijn verschillen in gezondheid tussen wijken. De gemeente Utrecht heeft gezondheidsbeleid dat ten doel heeft deze verschillen te verkleinen. Dijst heeft twee belangrijke adviezen: faciliteer individuele bewoners, door betere ruimtelijke ordening - zoals meer groen - en maak nuttige informatie en slimme technologische ontwikkelingen toegankelijk. Tevens geeft hij aan dat het verbinden van wetenschappelijke disciplines cruciaal is in het oplossen van dit complexe vraagstuk.
Gebrek aan evidence-based interventies
Everhardt onderschrijft dat gezondheid een breed en complex vraagstuk is. Voor hem is belangrijk dat mensen een zelfstandige invulling aan hun leven kunnen geven. Hij wil gezondheid niet medicaliseren. Door het persoonlijk te maken is gezondheid per definitie lokaal en niet iets wat vanuit beleidsnota's voortkomt. Als voorbeeld geeft hij een groep huisartsen in Overvecht die opmerkten dat er toch wel veel dikke kinderen op het spreekuur kwamen. Door samen te werken met scholen, ouders en sportverenigingen konden zij het aantal jongeren met overgewicht en dus zorgkosten verminderen. Everhardt geeft aan dat er veel kennis over gezondheid beschikbaar is, maar het aantal effectief bewezen interventies -die de gemeente zelf zou kunnen toepassen- schaars. Dijst geeft Everhardt gelijk: "We moeten in de wetenschap beter samenwerken om tot toepasbare kennis te komen".
Rol van bedrijven
Veel kennis over voeding en overgewicht ligt bij het Voedingscentrum. Zij ondersteunen hiermee individuen, professionals maar ook gemeenten. De uitdaging ligt volgens directeur Felix Cohen bij het onderzoeken wáárom mensen eten wat ze eten en hoe we eetgewoontes kunnen beïnvloeden. We weten nog minder over welke interventies goed werken. Hij pleit ervoor om de samenwerking aan te gaan met bedrijven. Zij kennen hun klanten heel goed, hebben creativiteit in communicatie, marketing en productontwikkeling en kunnen kosten overnemen. Dit gebeurde o.a. bij FitFoodFunFactor, een gezamenlijke activiteit van Lidl, de Nederlandse Hartstichting en het Voedingscentrum die een gezonde leefstijl bij jongeren promoot. Je moet er wel voor waken dat bedrijven projecten niet misbruiken voor imagoverbetering. Het bijeen krijgen van geld blijft moeizaam, zowel voor kenniscentra als gemeenten en wetenschappers. Steeds vaker zullen zij dus de samenwerking met bedrijven aan moeten gaan. De onafhankelijkheid van onderzoek is hiermee niet langer vanzelfsprekend. Ook de rol van het publiek wordt groter. De gemeente Utrecht werkt met wijkambities om de wensen van burgers in kaart te brengen. Gezond leven in steden is het belangrijkste aandachtspunt van een samenwerking tussen de Universiteit Utrecht en o.a. NIVEL, TNO, RIVM en het KNMI genaamd Healthy Urban Living. Via de website zullen ze contact gaan zoeken met stadsbewoners om ideeën te verzamelen. Gezondheid is immers iets waar je graag zélf over wilt nadenken en beslissen.
In Utrecht zijn er al vele gezondheidsinitiatieven. Het komt er op aan die nog meer te bundelen. Maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en gemeente moeten blijkbaar nog wennen aan die nieuwe vormen van samenwerking, zo blijkt uit de inbreng vanuit de zaal. Hoe deze nieuwe coalities vorm te geven, blijft een open vraag, die niet alleen afhankelijk is van kennis. Wil je actief worden, dan kun je in elk geval al terecht bij 'Groen moet je doen!'. Kijk de het debat 'De gezonde stad' terug.
