Wie was de eerste vrouwelijke wiskundige? Wie voerde de eerste kernsplitsing uit? En wie was Rachel Carson ook alweer? Vrouwelijke wetenschappers hebben in het verleden soms te weinig aandacht gekregen. Het is voor jonge vrouwen moeilijk om een succesvolle carrière in de wetenschap na te streven zonder voorbeeld om zich aan op te trekken.
Dit artikel valt onder het dossier: Vrouwen in de wetenschap.
Vooral in de bètawetenschappen ontbreekt het studentes vaak aan een vrouwelijk rolmodel. Met die gedachte zette de Europese Commissie de Campagne Science, its a girl thing op. Het introducerende campagnefilmpje lijkt een videoclip waarin hoge hakken, microscopen, make up en chemische experimenten met elkaar worden gecombineerd. Leuk muziekje eronder, klaar. Dat het zo simpel niet is bleek uit de vele boze reacties van vrouwelijke wetenschappers omdat het beeld dat geschept wordt in het filmpje te stereotype bevestigend is. Na een week werd de video van de website verwijderd. Aan welke eigenschappen moet een goed rolmodel dan wel voldoen? En hoe kunnen we vrouwelijke rolmodellen meer onder de aandacht brengen?
Bereikbare vrouwelijke rolmodellen
Een rolmodel vertegenwoordigt iets wat je zelf ook zou willen en waarvan je denkt dat het binnen je mogelijkheden ligt. Een goed rolmodel moet dus aanspreken, maar ook bereikbaar lijken. Wat misging in de campagne van de Europese Commissie was dat het concept 'vrouwelijke wetenschapper' werd gepresenteerd als meisjesachtig en 'glamourous'. Dit doet af aan het beeld van een serieuze vrouwelijke wetenschapper en bovendien kan het zelfs intimiderend werken door meisjes het idee te geven dat ze niet alleen slim maar ook nog eens heel mooi moeten zijn voor de wetenschap.
Psychologe dr. Penelope Lockwood doet onderzoek naar manieren waarop mensen gemotiveerd kunnen worden door rolmodellen. In één studie deed ze onderzoek onder studenten naar de impact van mannelijke en vrouwelijke rolmodellen uit het vakgebied van de participant op hun zelfbeeld. In een tweede studie werden mannen en vrouwen gevraagd om een rolmodel te noemen dat hun inspireerde in hun carrière. Beide studies lieten zien dat vrouwen meer geïnspireerd worden door rolmodellen van dezelfde sekse en hier meer waarde aan hechten dan mannen.
Ook Studium Generale probeert studenten te inspireren door middel van rolmodellen. Carine Pittens, stagiair bij Studium Generale deed onderzoek naar de rol van Studium Generale in de academische vorming van studenten. Ze vroeg respondenten naar Studium Generale sprekers die volgens hen rolmodellen zijn . Prof dr. Stravros Zouridis, dr. Beatrice de Graaf en prof. dr. Wubbo Ockels scoorden hoog als rolmodel, maar waren niet bij iedereen bekend. Verder bleek dat mensen met een bèta-achtergrond eerder bètawetenschappers als rolmodellen beschouwen dan mensen met een alfa- of gamma-achtergrond. Een rolmodel laat zien welke waarden en vaardigheden nodig zijn voor de uitvoering van onderzoek.
Ada Lovelace dag
Om vrouwelijke onderzoekers in de bètawetenschap meer onder de aandacht te brengen richtte journalist en schrijfster Suw Charman-Anderson de Ada Lovelace dag op, waarop wordt opgeroepen om te bloggen over inspirerende vrouwen in de bètawetenschap. De Engelse wiskundige Ada Lovelace werd geboren in 1815. Haar moeder regelde dat ze thuis onderwezen zou worden, waarbij de nadruk vooral lag op wiskunde en natuurkunde, naar het schijnt om te voorkomen dat ze net als haar vader dichter zou worden. Later studeerde ze wiskunde en kwam ze in contact met wiskundige Charles Cabbage. Samen ontwierpen ze een analytische machine, waarop later de computer werd gebaseerd. Wat Ada Lovelace een rolmodel maakt is dat ze in een tijd waarin vrouwen niet serieus genomen werden als wetenschappers haar tijdgenoten ver voorbij stevende en opkwam met nieuwe ideeën over de toepassing van technologie en zelfs het eerste uitgebreide computerprogramma ontwierp. Een perfect boegbeeld voor vrouwen in de wetenschap dus.
Hedendaagse rolmodellen voor de vrouw
Een goed voorbeeld van twee hedendaagse rolmodellen in de wiskunde zijn 'de wiskundemeisjes' Ionica Smeets & Jeanine Daems. Zij schrijven wekelijks een column in de Volkskrant en brengen hun vak op een leuke manier onder de aandacht. Ir. Ionica Smeets stond ook op het podium bij Studium Generale, waar ze sprak over kansberekening in de liefde. Wil jij weten welke wiskundige formules een datingsite gebruikt? Of wat het optimale aantal partners is voor je de ware liefde vindt? Kijk dan hier Smeets' lezing terug. Kijk voor meer leuke wiskunde weetjes op de gecijferdheid pagina van Studium Generale.
Zijn naast hedendaagse rolmodellen klassiekers als Newton en Nightingale ook nog steeds een inspiratiebron voor jonge wetenschappers? In de serie Kennis voor de Toekomst vertellen Utrechtse hoogleraren over een groot wetenschapper op hun vakgebied. Kunnen zij ook rolmodellen voor de toekomst zijn?
Nienke de Haan, stagiaire bij Studium Generale maakt wekelijks een blog over vrouwen in de wetenschap.
