Het Grote Stadsdebat
Toch zorgt dit dat lokale problemen eerder blijven bestaan, er is immers minder geld en tevens kunnen er ook meer sociale problemen ontstaan doordat steeds meer mensen hun baan verliezen. Als de markt en staat faalt, wat is dan de oplossing? Volgens de panelleden van het derde Grote Stadsdebat is er een rol weggelegd voor sociaal ondernemerschap en innovatie: burgerinitiatieven die via een onderneming sociale (lokale) problemen proberen aan te pakken. Toch antwoorden velen wat anders op de vraag 'wat is sociaal ondernemerschap en wat is het niet? ', dat bleek wel toen debatleider Pieter Hilhorst de zaal naar hun associaties vroeg. Is dat verschil in interpretatie eigenlijk erg en in hoeverre kan deze vorm van ondernemerschap de rol van markt en overheid vervangen?
Van mimespelers tot fietsendieven
"Ik kom zowel op mijn werk, als op feestjes steeds meer mensen tegen die zeggen dat ze sociaal ondernemer zijn", met deze opmerking raakte een mevrouw in het publiek de kern van de kwestie sociaal ondernemerschap. Blijkbaar leeft het in de samenleving. Dat beaamt professor sociaal ondernemerschap en innovatie Erik Stam, hij krijgt er steeds meer vragen over van studenten, docenten en kennissen. Warme gevoelens roept het onderwerp op, iedereen heeft er eigen gedachtes over en het werk mobiliserend voor goede daden. Een van de eerste sociale ondernemers was Muhammed Yunus, de uitvinder van de microkredieten, hij zag kansen voor sociale vernieuwing en realiseerde dit ook. Een meer outside-the-box voorbeeld is de burgermeester van Bogotá, Antanas Mockus, die mime-spelers inzette om het ontregelde verkeer in zijn stad te ordenen. Automobilisten die zich niet hielden aan de regels werden publiekelijk belachelijk gemaakt, hierdoor werd de openbare veiligheid hersteld. Geertje van Keulen vertelde over het project 'fietste-foetsie' dat Enactus in Utrecht opzette, hierbij geven ex-fietsendieven fietsdiefstalpreventie en rondleidingen door de stad. Dit beeld is heel rooskleurig, toch moeten we kritisch kijken, want wat is de impact van al die initiatieven? De sociale intenties zijn niet altijd gelijk aan de sociale impact. En soms heeft een onderneming voor de één sociale effecten en voor de ander asociale effecten. Belangrijkere vraag misschien wel: hoe meet je sociale impact eigenlijk?
Volgens Thekla Teunis, als vrijwilligster werkzaam bij Stichting Move, is dat meten niet zozeer kwantitatief, maar kwalitatief mogelijk. Move is aanjager van projecten waarbij studenten, kinderen, gemeente en lokale bedrijven samenwerken om de buurt te verbeteren. De impact merkt zij op als ze in gesprek gaat met de betrokkenen en de verhalen die ze hoort van buurtbewoners. Kenmerkend voor zowel SIFE als Move is dat de projecten kortstondig zijn, alleen bij de opstart zijn zij betrokken en als het eenmaal loopt nemen de 'volgers' het over. Soms lukt dit en soms niet. Financiering halen ze uit subsidies, fondsen en bedrijven die willen investeren, maar het uiteindelijk doel is dat de ondernemingen zichzelf kunnen bedruipen.
Rolverdeling
Zijn sociaal ondernemers de kiem of initiator van een nieuwe stroming? Ir. Peter Linde, universitair docent aan de USBO, is er van overtuigd dat ze een verandering teweeg gaan brengen. Kijk maar naar de feestjes waar men pocht met het 'sociaal ondernemer zijn' en naar de grote hoeveelheden mensen die bijvoorbeeld gezamenlijk zonnepanelen inkopen. We zijn volgens hem op zoek naar iets nieuws, maar we hebben alleen onze oude taal nog om het te beschrijven, steeds meer zaken proberen we collectief op te lossen en dat wordt onder de noemer sociaal ondernemerschap geschaard. Journalist Peter Giesen merkt op dat dit inderdaad het geval is, maar dat we moeten oppassen dat de sociale basis infrastructuur niet van onderaf moet worden opgebouwd en onderhouden, maar door de overheid. Sociale ondernemingen zijn risicovol vanwege het korte bestaan en het verloop van werknemers, dit is voor een buurtcafé niet zo problematisch maar voor een bibliotheek wel. Hij waarschuwt dan ook dat de verzorgingsstaat ooit is opgericht om mensen onafhankelijk te maken, niet van de overheid maar van de directe omgeving, waardoor de kansen enigszins gelijk zijn. In deze opkomende big society, waarin initiatief wordt gevraagd van de burger, is er kans dat mensen die niet zo ondernemend en mondig zijn achterblijven. Dit kan een uitsluitingsmechanisme zijn, waarbij waarschijnlijk de hogeropgeleiden bovendrijven, terwijl de overheid een 'one size fits all' beleid biedt. Niet louter een lofzang op het sociaal ondernemerschap dus. Toch kan ook de overheid regelgeving zelfs aanpassen naar aanleiding van initiatieven van onderaf: waar voorheen alleen sociale ondernemingen mensen met beperkingen in dienst namen is er nu een 5% quota ingesteld voor alle bedrijven door de overheid.
Al met al zijn alle panelleden het er mee eens dat sociaal ondernemerschap deels sociale problemen kan oplossen. Natuurlijk moet de overheid ingrijpen als dat niet werkt, maar het biedt elk individu de kans problemen bij jezelf neer te leggen en zo greep en invloed op de wereld om je heen te krijgen. Niet iedereen is ondernemend, maar je kunt je altijd aansluiten bij anderen en je eigen vaardigheden gebruiken om je steentje bij te dragen. De regelgeving die je misschien gaat tegenkomen, zijn obstakels waar je overheen moet springen en uiteindelijk is het dan een kwestie van gewoon doen!
Bekijk het hele debat hier terug of bekijk de voorgaande debatten over 'hufters en hoffelijkheid' en 'voetbal is vrede'. Wat vindt je zelf eigenlijk de ideale sociale ondernemer? Welke vaardigheden heeft deze? Vul de app nu in!
