Wetenschap in Hollywood: over de zin en onzin van wetenschap in films
Dat de wetenschap in films niet altijd even genuanceerd wordt weergegeven is na een aantal blogs in deze serie bekend. Wanneer het gaat over ruimtereizen, maanlandingen, de sterren en het universum snappen de meeste regisseurs en scriptschrijvers er maar weinig van. Wat zijn de grootste blunders op het witte doek als het gaat over astronomie? Je kunt je afvragen of 'missers in movies' een groot probleem zijn, want wat is de rol van wetenschap in films?
Lichtjaren
Over de nieuwste film van Ridley Scott Prometheus (2012) twitterde Neil deGrasse Tyson, astronoom en wetenschapcommunicator, dat de afstanden in de ruimte een verkeerde invulling hadden gekregen. De hoofdpersonen reizen 35 lichtjaren in de ruimte op zoek naar andere beschavingen, waarop één van hen zegt dat ze ongeveer “half a billion miles from earth” zijn (= 804 672 000 kilometers). Volgens deGrasse betekent dat ze dan net iets voorbij Jupiter zijn. In werkelijk is een lichtjaar 9,46 biljoen kilometer, 35 lichtjaren zou hen ongeveer 331 biljoen kilometer van aarde brengen – dat is ver buiten ons zonnestelsel. Een andere film waarbij de intergalactische GPS haperde is E.T. (1982), hierin reist E.T. vanuit zijn sterrenstelsel de Andromedanevel naar de aarde. Dit stelsel ligt echter 2,5 miljoen lichtjaren ver weg, dat is 2.4×1019 km! Zelfs als je met de snelheid van het licht zou reizen doe je daar ongeveer 2,5 miljoen jaar over. Overigens zal de Andromedanevel in botsing komen met onze Melkweg, maar dat is nog ver weg… zo'n 4 miljard jaar.
Ontstaan uit aliens
In Prometheus reizen de hoofdpersonen met een ruimteschip naar een ander sterrenstelsel op zoek naar buitenaards leven wat de origine voor het leven op aarde blijkt te zijn, dat hebben geologen afgeleid van muurschilderingen. De geologen maken onderdeel uit van de crew van het ruimteschip, samen met een bioloog en archeoloog. Hoewel zij allen wetenschappers zijn, handelen zij op de planeet (of eigenlijk maan) waar zij landen niet echt wetenschappelijk. Veel wetenschappers uit de praktijk hebben dan ook hun kritiek gegeven op gebeurtenissen in de film. Hoewel de lijst fouten en onwaarschijnlijkheden eindeloos lijkt, is er één echt de moeite waard om te noemen: In een sleutelscène vergelijkt de archeologe (ook al raar, hoezo doet de bioloog dit niet?) weefsel van een alien met menselijk DNA en roept uit dat het een 100% match is. Er is echter zoveel variatie in menselijk DNA, dat als je het van twee mensen vergelijkt dit nooit 100% gelijk is, behalve bij identieke tweelingen. Frappant dat het dan wel zo is wanneer het vergeleken wordt met 2-meter grote kale doorzichtige bodybuilders, want dat is hoe de aliens er in Prometheus uit zien. Zoals in een eerder blog besproken is de voorstelling van aliens en de zoektocht naar ander leven in films niet altijd even realistisch.
Kosmische top-3
Toch blijft het grote heelal en de mogelijkheid van ander leven fascineren. Over deze fascinatie hield wetenschapsjournalist Govert Schilling in bij Studium Generale een lezing. Hij heeft een 'kosmische top 3' opgesteld van dingen waar men het meest nieuwsgierig naar is. Op nummer drie staan de zwarte gaten, die beantwoorden precies aan wat mensen verwachten van sterrenkunde: mysterieus, een beetje eng en totaal onbegrijpelijk. Op twee staat de oerknal en de vraag waar wij nu eigenlijk vandaan komen. Met stip op één staat buitenaards leven (daarover hield hij trouwens ook twee lezingen: 'Marsmannetjes en leven in het zonnestelsel' en 'Exoplaneten en E.T.'). Deze vragen en astronomie in het algemeen stimuleren de verbeelding. Waarschijnlijk gaan daarom zoveel films over marsmannetjes en is ook Prometheus een bioscoophit. Hierin staat immers de zoektocht naar de oorsprong van het menselijk leven én naar buitenaards leven centraal, twee kosmische vliegen in één klap.
Films: waar wetenschap, kunst en science fiction elkaar ontmoeten
Misschien is de wetenschap niet altijd even correct maar is dat erg? Gaan bezoekers naar de film denkende iets te gaan snappen van kwantummechanica? Je leert geen wetenschap van het witte doek, maar films kunnen wel instrumenteel en invloedrijk zijn in het wekken van interesse bij (jonge) mensen. In Amerika is er mede hiervoor The Science & Entertainment Exchangeopgericht, een programma van de National Academy of Sciences (vergelijkbaar met onze KNAW) dat de entertainment industrie adviezen geeft over wetenschap in films en televisieprogramma's. Schilling refereert in zijn verhaal aan het raakvlak van de kunst, wetenschap en science fiction. De gedeelde noemer lijkt de aantrekkingskracht van het onbekende. In de toekomst zullen er dan ook nog wel oneindig veel films met onderwerpen uit de astronomie verschijnen. Zolang er scientific advisors betrokken zijn kunnen we deze beschouwen als een vorm van wetenschapscommunicatie. Daardoor hoeft een film ook niet persé correct te zijn, maar in ieder geval plausibel.
Lees de andere blogs uit deze serie:
> DNA en epigenetica in Gattaca (24-03-2012)
> The Matrix (02-04-2012)
> Aliens (10-04-2012)
> Kunstmatige Intelligentie (23-04-2012)
> The Day After Tomorrow (10-05-2012)
> Contagion (11-06-2012)
> Minority Report (18-06-2012)
> Repo Men (27-06-2012)
> The Machinist (30-07-2012)
> Armageddon (13-08-2012)
> The Hulk (05-09-2012)
