Wetenschap in Hollywood: over de zin en onzin van wetenschap in films.
Is het een medische thriller, een rampenfilm of gewoon horror? Eigenlijk is Contagion (2011), geregisseerd door Steven Soderbergh, het allemaal. Het verhaal draait om de verspreiding van een hoogst besmettelijk virus en volgt de medische onderzoekers en volksgezondheidsmedewerkers die de ziekte proberen te identificeren en bestrijden. Ook laat het de sociale chaos zien die volgt op een pandemie en de introductie van het vaccin die dit alles een halt toe roept. In het 'echte leven' worden wij regelmatig geconfronteerd met uitbraken van infectieziekten; in 2009 was er de Mexicaanse griep. De angst was groot, vaccins werden massaal ingekocht, maar uiteindelijk viel het mee. In hoeverre moeten wij bang zijn voor een virus zoals in Contagion, een virus dat miljoenen slachtoffers eist?
Enge film
Het virus, oorspronkelijk uit een vleermuis, besmet varkens en vervolgens een chef-kok in Macau. De kok infecteert op zijn beurt een groep ongelukkige slachtoffers: een Amerikaanse toeriste, een Japanse zakenman en een ober uit Hongkong. Zij overleven het niet, maar hebben via hun reizen uitbraken veroorzaakt en tienduizenden nieuwe geïnfecteerden zijn het gevolg. Het Amerikaanse CDC (Center for Disease Control) en de WHO (World Health Organisation) geven epidemiologen opdracht de veroorzaker op te sporen, terwijl virologen worstelen om het nieuwe pathogeen te identificeren en te isoleren. Dit alles klinkt bekend, in 2003 vonden soortgelijke ontwikkelingen plaats toen het SARS virus uitbrak. Destijds hadden we geluk, de letaliteit van SARS was maar 10%. Het fictieve virus in Contagion heeft veel hogere sterftecijfers en laat de gevolgen zien van een nieuw, snel opkomend virus, waar de wetenschap geen antwoord op heeft. Dit leidt tot zo veel doden dat de lijken, voorzichtig verpakt vanwege besmettingsgevaar, in massagraven worden gedumpt. Niet alleen de ziekte, maar ook de paniek verspreidt zich razendsnel in een uiteenvallende samenleving. Het enge en verontrustende aan deze film is dat dit scenario zeker niet onwaarschijnlijk is. Het laat zien dat de maatschappij totaal onvoorbereid is op dergelijke uitbraken. En onze kwetsbaarheid voor infectieziektes neemt alleen maar toe door internationale reizen en globalisering van voedselproductie.
Virusjager
Voor de authenticiteit van de film schakelde Soderbergh de hulp in van 'virusjager' dr. W. Ian Lipkin, hij adviseerde de scenarioschrijvers. Hij was op de set aanwezig om vragen te beantwoorden, om acteurs te helpen met dialoog en bijvoorbeeld hoe je het krijgen van een shock nadoet. Ook ontwikkelden Lipkin en zijn collega's de virale schurk genaamd MEV-1, een paramyxo-virus dat de longen en hersenen infecteert. Het is gebaseerd op het bestaande Nipahvirus, ontdekt in 1999. De grote ongeloofwaardigheid in de film is de “happy ending”, alhoewel velen de dood vinden, is er binnen 4 maanden een vaccin. In werkelijkheid duurt het hele proces van virusidentificatie, vaccinontwikkeling, clinical trials, goedkeuring van instanties, productie en distributie véél langer.
Strijd
Prof. dr. Marian Koops gaf bij Studium Generale een lezing met de onheilspellende titel 'Virussen als heersers van de wereld', over onze strijd tegen virussen, en waar die strijd naartoe gaat. Zij legt uit hoe griepvirussen werken en zegt dat we, ondanks intensief onderzoek, in de toekomst meer virusuitbraken kunnen verwachten. Betrokken instanties moeten met alle scenario's rekening houden. Dus ook de ergste. Ze geeft aan dat klimaatverandering en waterschaarste belangrijke factoren zijn, recente publicaties over een snel opkomende epidemie van de ziekte van Chagas bevestigen dit. Globalisering, armoede, immigratie en een veranderend klimaat helpen virussen aan de macht.
Kijk voor de nieuwste ontwikkelingen in de virologie op het blog van prof. Vincent Racaniello (overigens een collega van Lipkin). Beluister ook de podcast waarin hij de film kritisch bespreekt met andere virologen. Zij prijzen hoe nauwkeurig de bureaucratie, het politieke milieu en menselijk gedrag rond de ramp werd weergegeven, waarbij ze de scene memoreren waarin een ambtenaar tijdens het opzetten van een triage vraagt: “Who's paying for this anyway?”.
Voor de film maakte men een originele marketing campagne, waarbij wetenschap en reclame op uitzonderlijke wijze werden gecombineerd: een billboard van bacteriën. In het filmpje hieronder kun je zien hoe ze dat deden.
Lees de andere blogs uit deze serie:
> DNA en epigenetica in Gattaca (24-03-2012)
> The Matrix (02-04-2012)
> Aliens (10-04-2012)
> Kunstmatige Intelligentie (23-04-2012)
> The Day After Tomorrow (10-05-2012)
> Minority Report (18-06-2012)
> Repo Men (27-06-2012)
> Prometheus (09-07-2012)
> The Machinist (30-07-2012)
> Armageddon (13-08-2012)
> The Hulk (05-09-2012)
