Wat moet je zeggen bij een herdenkinglezing? Je moet verhalen vertellen. Verhalen over hoe de oorlog verdween. Gisteravond verzorgde Rob Riemen, essayist en filosoof, de 4 mei herdenkingslezing. Hij vertelde over hoe de oorlog verdween, door welk type mensen de oorlog verdween en hoe mensen kunnen voorkomen dat anderen gedehumaniseerd worden. Hiervoor is de juiste geest nodig. De geest van het verzet. Riemen zette uiteen wat de geest van het verzet volgens hem karakteriseert. 'Al wat voortreffelijk is, is even moeilijk als zeldzaam', citeerde hij Spinoza. De geest van het verzet vergt moed. Moed om voor menselijke waarden te vechten, ook al ben je de enige. Vooral als je de enige bent.
Commotie om niets
Rob Riemen maakte vooraf aan de lezing een statement om enkele dingen te verhelderen rondom de commotie die was ontstaan naar aanleiding van een ingediende klacht. Riemen zou een ongepaste spreker zijn op de herdenkingslezing vanwege zijn pittige mening met betrekking tot de PVV. De klacht lekte uit en veroorzaakte commotie rondom de lezing op RTV Utrecht, De Telegraaf en andere media. Ten eerste stelde Riemen dat mensen voor zijn mening over de PVV vanavond niet op de juiste plek zijn. Daarvoor kunnen zij zijn pamflet De eeuwige terugkeer van het fascismeraadplegen. Ten tweede is Riemen nooit gevraagd enige concessie te doen aan de inhoud van zijn verhaal, zo verduidelijkte hij. Tot slot was hij verbaasd over het feit dat de commotie twee dagen voor aanvang van de lezing ontstond, terwijl het in januari al bekend was dat hij de lezing zou verzorgen. Met deze drie punten, die gepaard gingen met applaus, was de kous dan ook af.
'Nee' zeggen
De geest van het verzet is zeldzaam. Het grote probleem is de kracht van de massa. Deze massa is kritiekloos, heeft gebrek aan karakter en dwingt het individu zich naar haar te vormen. In de Tweede Wereldoorlog maakte zij oorlogsmisdadigers van normale mensen. Helaas hoeft het geen oorlog te woeden om de dwang van de groep effectief te laten zijn. Stanley Milgrams experiment over gehoorzaamheid en autoriteit en Philip Zimbardo's 'Stanford prison experiment' zijn beruchte voorbeelden waarbij normale mensen in korte tijd een meedogenloze houding ten aanzien van hun naaste aannamen. Een fatalistische visie op de mens lijkt voor de hand te liggen. Er zijn geen écht goede of slechte mensen. De situatie bepaalt en het kwaad is banaal.
Toch betekent dit niet de onvermijdelijke triomf van het kwaad. Er zijn namelijk mensen die 'nee' hebben gezegd tegen de nationaal-socialistische ideologie, de druk van de massa en de ontmenselijking van de joden. De mensen die de moed hadden 'nee' te zeggen, kenmerkten zich door hun standvastigheid. Zij waren standvastig ten opzichte van de absolute waarde die een mens bezit, omdát hij mens is. Standvastigheid is geworteld in liefde, liefde voor de mens en voor jezelf. De mensen die 'nee' zeiden kwamen erachter dat zij geen compromis met zichzelf konden sluiten. De moed om op te staan tegen een groep vereist kennis. Deze kennis is niet intellectueel, maar intuïtief. Het is kennis van goed en kwaad, kennis van het hart.
De lezing van Rob Riemen is niet terug te zien op onze website. Wel komt er volgende week een uitgebreid verslag van de lezing. Houd de nieuwsblog dus in de gaten!
