Macht en onmacht
De Amsterdamse togadriehoek (hoofdofficier van justitie, president van de rechtbank en deken van de orde van advocaten) maakt zich grote zorgen over de toekomst van de rechtsstaat. Rechters worden belaagd, rechterlijke uitspraken worden door burgers in twijfel getrokken en de rechter zou te veel op de stoel van de politiek zitten. Dat dalende vertrouwen is een gevaar voor het voortbestaan van de rechtsstaat, schrijven ze in een opiniestuk.
De noodkreet kwam naar aanleiding van een motie die door bijna alle partijen in de twee kamer werd gesteund. Hierin werd door JA21 en VVD een verzoek gedaan om drie islamitische sprekers die naar Nederland zouden komen, toegang tot het land te ontzeggen. De sprekers zouden "haatpredikers" zijn en een gevaar vormen voor de openbare orde. De rechter vond deze besluitvorming niet goed onderbouwd en oordeelde daarom dat de sprekers toch naar Nederland mochten komen, met ophef tot gevolg. Het vonnis werd afgeschilderd als "politiek gemotiveerd" en de desbetreffende rechter werd online belaagd.
"Een zwarte dag voor Nederland" schrijft asielminister Faber over de uitspraak op X. Ze vergeet hier dat de rechter geen inhoudelijk oordeel doet, maar puur toetste of de minister zich hield aan de wet. Dit was niet het geval. Terwijl er ophef had moeten komen over het slechtonderbouwde besluit van de minister, werd juist het besluit van de rechter bekritiseerd in de media. De togadriehoek stelt dat mensen de uitspraak van de rechter steeds minder zien als een toetsing van de wet, maar als een uitspraak van een individu waar ook persoonlijke meningen en politieke voorkeuren bij komen kijken. Om het onjuiste beeld van politiek gemotiveerde vonnissen te ontkrachten, wil de togadriehoek het gesprek aangaan met burgers en vooral jongeren. Op deze manier zou er een beter beeld komen van wat men verwacht van het rechtssysteem, maar kan er ook goed uitgelegd worden hoe het rechtssysteem in elkaar steekt.
"Wij denken allemaal dat ons democratisch systeem perfect functioneert, maar helaas is dat niet zo," vertelde staatsrechtkundige prof. Janneke Gerards tijdens ‘Wat is de macht van de rechter'. De meerderheid luistert niet altijd goed naar de belangen van minderheden. Het is daarom maar goed dat rechters scherp opletten en controleren of politieke voorstellen in lijn zijn met wet- en regelgeving. Er wordt dan gekeken of er rekening wordt gehouden met ieders belang, of dat een wet wordt gebruikt om een politieke mening door te drukken, ten koste van anderen. Gerards: "Het zou pas problematisch zijn wanneer de rechter zou zeggen 'een wet is een wet en hier trek ik mijn handen vanaf’, omdat minderheidsgroepen dan vaker de dupe zouden zijn van los geformuleerde wetten en slecht onderbouwde besluitvorming."
Kijk hier het gesprek terug waarin Gerards, samen met rechtswetenschapper Andre Verburg en mensenrechtenadvocaat Merel Hendrickx in gesprek gaat over de rol van de rechter in de democratie.
