Debat is essentieel voor wetenschap en vruchtbaar onderzoek. Binnen de eigen discipline maar ook tussen de verschillende vakgebieden komen onderzoekers verder door dialoog. Op verzoek van rector magnificus prof. dr. Bert van der Zwaan publiceerde Studium Generale daarom in de loop van 2012 en 2013 een digitale kettingbrief. In deze brief geven Utrechtse onderzoekers vanuit hun discipline antwoord op vragen over de rol van wetenschap in het denken over bezit. Omdat de wetenschappers in een kettingbrief reageren op hun voorganger kunnen zij elkaar aanvullen, bekritiseren en verlichten. Op deze manier hopen we ook het maatschappelijk debat in de samenleving verder te brengen. Komende weken verschijnen er blogs met als thema 'bezit'. Vandaag de eerste.
Jouw spullen
Bezit is een moeilijk tastbaar te maken begrip. Jouw spullen, die zijn van jou. Maar van veel zaken blijft onduidelijk wie ze bezit. Van wie is bijvoorbeeld je huis of hypotheek? Van wie is het strand, van wie is Antarctica? En van wie is dan de geldbubbel? Het idee overheerst dat je alleen goed zorgt voor je eigen spullen. Alleen via privaat bezit kunnen we dan de zorg voor hulpbronnen en voor onze directe leefomgeving garanderen. Maar is dit wel zo? Hoe is dit 'exclusieve' idee van bezit, levendig vertolkt door de onlangs overleden Margareth Thatcher, ontstaan? Hoe is bezit juridisch geregeld? En waarom komt het debat over bezit zo moeilijk op gang? Hoe hebben belastingparadijzen kunnen ontstaan? En het idee dat je een schuld altijd moet aflossen? Ook degene die geld leent aan een ander heeft traditioneel een verplichting. Deze zorgplicht stelt bijvoorbeeld dat je niet mag woekeren met geld en geen geld mag lenen aan iemand waarvan je weet dat hij het niet kan terugbetalen. Het lijkt alsof dat nu zijn vergeten. Hoe is hier door de eeuwen heen en vanuit verschillende disciplines over gedacht?
Inkomen of vermogen?
De politieke discussie in Nederland gaat vaak over inkomensongelijkheid: de verschillen tussen wat mensen per maand verdienen. Maar voor wie een huis wil kopen, een bedrijf wil beginnen of wil studeren is vermogen (het hebben van geld of bezit) van veel groter belang. De statistieken laten zien dat wereldwijd het verschil tussen rijke en arme landen toeneemt. Ook binnen ontwikkelde landen neemt de vermogensongelijkheid sinds de jaren tachtig toe. Voor Nederland geldt zelfs dat die ongelijkheid groter is dan gemiddeld in westerse landen. Een toename van de schulden per gezin aan de onderkant van de samenleving vindt gelijktijdig plaats met de groei van bezit aan de bovenkant. Lees meer in het artikel “Toenemende vermogensongelijkheid moet op de agenda geplaatst worden” van dr. Bas van Bavel.
Onzekerheid
Inherent aan de toenemende vermogensongelijkheid is de toename van individuele onzekerheid. Bezit, zo leert de ervaring, kan zomaar weg zijn. In 2007 stortte de huizenmarkt in de VS in. Mensen die dachten een huis te bezitten stonden ineens dakloos op straat. Zij gaan de geschiedenisboekjes in als de eerste slachtoffers van de financiële crisis. Eerder al in 2006 raakten Nederlanders in de woekerpolis-affaire opeens de inleg van hun beleggingsverzekering kwijt. Yvonne Hofs signaleert in het artikel 'Gefeliciteerd, u bent rijk en zult nog veel rijker worden' een verband tussen toenemende vermogensongelijkheid en de financiële crisis.
De komende weken
Vanaf komende week zal elke donderdag een bijdrage van een UU-wetenschapper op ons blog verschijnen. Onder andere filosoof prof. dr. Bert van den Brink, mensenrechtenjurist prof. dr. Tom Zwart en neurowetenschapper prof. dr. Louk Vanderschuren zullen van zich laten horen. Bezit raakt niet alleen aan individuele belangen maar in grote mate ook aan het collectief belang. Zo is een duurzame samenleving afhankelijk van het goede beheer van de natuur en onze natuurlijke hulpbronnen en van actieve burgers die ondernemend zijn en verantwoordelijkheid nemen. Volgende week hierover meer in de bijdrage van prof. ir. Klaas van Egmond. Hij is bijzonder hoogleraar Milieukunde aan de Universiteit Utrecht. Dus wil jij een dialoog op niveau volgen? Houd dan ons nieuwsblog in de gaten!
Ter inspiratie kun je alvast de volgende lezingen terugkijken:
- Rights to a green future door internationale sprekers
- Kapitalisme door Maarten van Rossum
- Rapport over Landgrabbing in Europa
Eerder publiceerde Studium Generale in 2012 een kettingbrief met als thema de vrije wil en ons gedrag. Deze kun je hier teruglezen: 'Zijn wij ons Brein?'. In deze tweede digitale kettingbrief over 'Bezit' geven we opnieuw een aanzet tot interdisciplinaire dialoog.
