Om te lachen of niet? Een kritische blik op humor.

Hoe zorg je er voor dat de samenleving het advies om thuis te blijven opvolgt? De Duitse overheid bedacht een originele oplossing: maak de lachspieren van je bevolking los door een dosis humor toe te voegen aan campagnespotjes over corona. In de spotjes blikken mensen op leeftijd peinzend terug op de coronacrisis. Ze vertellen over hoe ze als jongvolwassenen de moed bij elkaar raapten en deden wat er van ze werd verwacht: helemaal niets. Met chips en cola voor de tv streden ze tegen het virus met geduld als hun belangrijkste wapen. De onderliggende boodschap van de spotjes is helder: wees ook een held en blijf thuis. De reacties op de spotjes waren lovend van toon, toch ontbraken kritische geluiden niet. Waar is de aandacht voor huiselijk geweld, eenzaamheid en depressie als serieuze gevolgen van het thuisisolement? Is het wel gepast om over dit onderwerp grappen? En dat is geen gekke vraag, want er gaat veel schuil achter een grapje.

Prof dr. Giselinde Kuipers (UvA) doet onderzoek naar de sociologie van humor. Waar een grap voor de één een dijenkletser is, is het voor een ander juist beledigend. Door wel of niet te lachen, nemen we volgens Kuipers dus direct een positie aan. We beslissen of we iets grappig vinden of niet, maar ook of we de -soms gevoelige- inhoud van een grap accepteren als humoristisch. Daardoor bepalen we wat de grenzen zijn van onze normen en waarden, maar ook in hoeverre we die grenzen oprekken. En dat is met name van belang in publieke debatten. “Impliciet is de norm dat humor tegen de gevestigde orde aan schopt, in plaats van tegen mensen met minder machtige posities”, stelt Kuipers. Het Duitse coronaspotje is daar een goed voorbeeld van. Je kunt er bijvoorbeeld om lachen als je relatief weinig gevolgen ondervindt van de lockdown. Maar het lachen vergaat je sneller wanneer je mentale gezondheidsklachten ervaart door het thuisisolement. Het is prima dat we waarde hechten aan een goede grap. Maar, zegt Kuipers, we moeten de maatschappelijke macht van humor ook serieus nemen. Dat advies geldt des te meer in een tijd van crisis waarvan de gevolgen lastig zijn te overzien.

Meer weten over de gevolgen van grollen en grappen? Kijk dan de lezing “Het was maar een grapje…” hier terug.