Tv-series ontleed
Dertig jaar geleden vond de eerste Nederlandse lijnvlucht met volledig vrouwelijke bemanning plaats, een jaar geleden voerde een volledig vrouwelijk astronautenteam voor het eerst een ruimtewandeling uit. Wat hebben deze gebeurtenissen gemeen? Ze zijn nieuwswaardig, omdat het gaat over een debuut van vrouwen in een overwegend mannelijke beroepssector. Vrouwen zijn, in vergelijking tot vroeger, veel beter vertegenwoordigd op de arbeidsmarkt. Zo mochten getrouwde vrouwen niet werken in de jaren twintig, terwijl ze nu steeds vaker hoge functies bekleden in verschillende beroepsgroepen. Toch zijn er nog opmerkelijke verschillen te vinden in man-vrouw verhoudingen in de beroepswereld. Vrouwelijke piloten vormen bijvoorbeeld nog steeds een uitzondering op de regel in de luchtvaartwereld. Van alle piloten ter wereld is maar 5.3% vrouw. Hoewel vrouwen nu vaker werken in een overwegend mannelijke beroepssector, kiezen de meeste vrouwen voor sociale sectoren zoals de zorg of het onderwijs. Mannen, daarentegen, kiezen vaak voor beroepen in de bètatechniek. Waar heeft dat mee te maken?
'Doing gender'
Om daar antwoord op te geven, kijkt socioloog prof. dr. ir. Tanja van der Lippe (Universiteit Utrecht) naar het verleden. Aan de hand van fragmenten uit de serie Mad Men analyseert ze de man-vrouw verhoudingen op de werkvloer van de jaren zestig en nu. Ze laat scènes zien met secretaresses in korte rokjes en zakenmannen die met een sigaret bungelend op hun lip succesvolle zakendeals sluiten. 'Doing gender', noemt ze dit: het conformeren aan sekse-specifieke verwachtingspatronen en -gedrag dat ons op jonge leeftijd wordt aangeleerd. We worden beloond als we ons “gepast” gedragen en worden gestraft als we buiten ons typische gender-hokje treden.
Vroeger kreeg de piloot van de volledig vrouwelijk bemande lijnvlucht nog te horen 'als dat maar goed gaat'. Nu zijn de reacties op vrouwelijke piloten minder negatief. Toch is 'doing gender' nog steeds relevant. Van der Lippe gebruikt de term onder andere om het verschil in de beroepskeuze van mannen en vrouwen uit te leggen. Als we die verschillen willen verkleinen, moeten we kinderen leren zich niet te conformeren aan sekse-specifiek gedrag. Ze moeten juist de ruimte krijgen hun talenten te ontwikkelen, en een beroep kiezen dat daarbij past.
Meer weten over de inzichten van Van der Lippe over man-vrouw verhoudingen op de werkvloer? Kijk de lezing ‘TV-series ontleed: Mad Men’ hier terug.
