Gezocht: 120 personen die drie jaar lang €1200 per maand willen ontvangen zonder dat daar iets tegenover staat. Gratis geld, wie zou dat niet willen? Nog dit jaar start in Duitsland deze proef met het basisinkomen. Het is niet het eerste onderzoek over dit onderwerp. Wat deze Duitse proef uniek maakt is dat het volledig gefinancierd is door particuliere donateurs, zo meldt het Financieel Dagblad. Juist in een tijd waarin de economie snel krimpt en mensen hun baan verliezen, is er aandacht voor andere instrumenten om armoede te bestrijden.
Het idee van een basisinkomen bestaat al veel langer en kreeg de laatste jaren weer meer aandacht. Een van de bekendste pleitbezorgers is Rutger Bregman, die er in 2014 een boek over schreef (Gratis geld voor iedereen). Volgens voorstanders als Bregman maakt het basisinkomen korte metten met de verspillende bureaucratie van de bijstand, ons huidige sociale vangnet. Om in aanmerking te komen voor een bijstandsuitkering moet je aan bepaalde voorwaarden voldoen én worden er tegenprestaties van je verwacht. Denk bijvoorbeeld aan een sollicitatieplicht. Met de invoering van een onvoorwaardelijk basisinkomen is dit hele systeem van controle overbodig.
Het doel is echter groter. Zoals Bregman tijdens de Studium Generale lezing ‘Gratis geld’ uitlegde: ”Een basisinkomen gaat over vrijheid. Vrijheid van armoede, maar ook de vrijheid om de baan te kiezen die je leuk vindt, omdat je de zekerheid hebt dat je geld hebt wanneer je even zonder werk zit." De nieuwe Duitse proef haakt op dit punt aan. Zo willen de onderzoekers bepalen of het basisinkomen de ‘geest kan vrijmaken’ en initiatieven stimuleert. Heeft een basisinkomen effect op maatschappelijke onzekerheid? Maken mensen gezondere en socialere keuzes als ze minder financiële zorgen hebben?
Het klinkt veelbelovend, utopisch bijna, en dat is misschien ook wel het probleem. Volgens filosoof prof. Ingrid Robeyns is het namelijk niet duidelijk hoe we de stap kunnen zetten van dergelijke experimenten, naar het vervangen van ons huidige sociale systeem. Om echt te weten of het basisinkomen werkt, is een proef met 120 personen simpelweg niet genoeg. Meer weten? Bekijk de lezing waarin Robeyns hierover in gesprek gaat met Bregman, of beluister de podcast.
