De groei van Schiphol is al jaren een heet hangijzer. Er is precies vastgelegd hoeveel vluchten vanaf Schiphol mogen vertrekken en hoeveel overlast dat mag veroorzaken. Afspraken waar niet altijd even netjes mee wordt omgegaan, wat bij tegenstanders van verdere groei tot frustratie leidt. Zij vinden dat de limiet bereikt is. Het vliegtuig pakken voor een stedentripje is aanlokkelijk, maar al die vluchten leiden tot overlast zijn ook nog eens slecht voor het klimaat. "Wij zitten met de gevolgen. Waarom kunnen die mensen niet met de trein?" vat een omwonende het samen. Tegelijkertijd wijzen voorstanders op de rol van Schiphol voor de economie. Volgens hen is groei nou eenmaal onvermijdelijk.
Schiphol verwerkt nu jaarlijks 70 miljoen passagiers. Een toename van meer dan 20 miljoen ten opzichte van 10 jaar geleden.
De discussie rond de uitbreiding van Schiphol gaat om meer dan getallen alleen. Het gaat over het afwegen van geluidsoverlast en klimaatimpact tegen economische argumenten. En om de ongelijke strijd tussen omwonenden en een miljardenonderneming. Toch zijn statistieken nuttig om in deze verhitte discussie te kijken hoe het ervoor staat. Hoe hard is Schiphol precies gegroeid, en hoe verhoudt dat zich tot vergelijkbare vliegvelden? Hebben voorstanders van de groei gelijk dat als Schiphol op slot gaat, het ingehaald wordt door andere vliegvelden?
De groei van Schiphol in twee grafieken
Ik gebruik data van het online tijdschrift anna.aero, dat bijhoudt hoeveel passagiers Europese luchthavens jaarlijks verwerken. Het aantal vluchten op Schiphol zit inmiddels tegen de afgesproken limiet van 500.000 aan, een verdubbeling ten opzichte van 25 jaar geleden (zie de linkergrafiek). Er zijn twee periodes geweest waarin het aantal vluchten iets terugliep: in de jaren na 11 september en tijdens de kredietcrisis. Maar inmiddels zit het aantal vliegbewegingen weer in de lift.
In de rechtergrafiek kun je zien dat de vluchten niet gelijkmatig over het jaar verdeeld zijn: in de zomer is het door vakantievluchten een stuk drukker op Schiphol dan in de winter.
Eén datapunt (april 2010, in oranje) is een rare uitschieter. De verklaring daarvoor lees je aan het einde van dit blog.
Geen West-Europees vliegveld is zo hard gegroeid als Schiphol
Schiphol verwerkte in 2017 bijna 70 miljoen passagiers. Daarmee is het de derde luchthaven van Europa achter Heathrow (Londen) en Charles de Gaulle (Parijs). De volgende grafiek laat zien wat de grootste en snelst groeiende vliegvelden in Europa zijn.
Schiphols 70 miljoen passagiers betekent een toename van meer dan 20 miljoen ten opzichte van 10 jaar eerder. Slechts drie vliegvelden groeiden in die periode sneller: Sjeremetjevo (Moskou), Sabiha Gökçen en Atatürk (beide Istanbul). De vraag is of je Turkije en Rusland tot Europa of Azië rekent. Afhankelijk van je antwoord hierop, zou je kunnen concluderen dat Schiphol het Europese vliegveld is dat de afgelopen 10 jaar het hardst gegroeid is. En in plaats van zelf ingehaald te worden, heeft Schiphol in de laatste 10 jaar Madrid en Frankfurt qua passagiersaantallen ingehaald.
Daar hoort nog wel een kanttekening bij: waar de vluchten naar Istanbul of Londen over meerdere vliegvelden verdeeld kunnen worden, is Schiphol de enige grote luchthaven in Nederland. Uit CBS-cijfers blijkt dat in Nederland 90% van de passagiers via Schiphol reist.
Waarom gaat het zo goed met Turkije?
Dat de twee snelst groeiende luchthavens allebei bij Istanbul liggen kwam voor mij als een verrassing. In Turkije groeit de luchtvaart spectaculair. In nog geen 15 jaar is het aantal passagiers vervijfvoudigd. Turkije weet zijn ideale geografische ligging tussen Europa, Azië en Afrika dus uit te buiten. De nationale maatschappij Turkish Airlines vliegt inmiddels naar meer verschillende landen (119 in 2016) dan welke luchtvaartmaatschappij dan ook.
Een einde aan die groei is nog niet in zicht. Voor oktober staat de opening van nóg een vliegveld bij Istanbul op de kalender: Istanbul New Airport. Het moet Atatürk vervangen en het grootste vliegveld ter wereld worden, met een capaciteit van 150 miljoen passagiers per jaar. “Turkije is het enige land waar de regering het belang van de luchtvaart begrijpt,” zei de bestuursvoorzitter van Turkish Airlines in 2016 in een interview met NRC.
Als tegenstander van de uitbreiding van Schiphol, mag je dus blij zijn dat je niet in Istanbul woont. Maar de cijfers hierboven plaatsen een belangrijk argument van voorstanders in perspectief. Schiphol zal voorlopig nog niet worden ingehaald door zijn concurrenten.
Wat was er in 2010 aan de hand?
Op 14 april 2010 was er een uitbarsting van de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull. Vanwege de aswolk die daarbij ontstond werd het vliegverkeer boven Europa dagenlang stilgelegd, en dat zie je in de cijfers terug.
Data in beeld
Dit blog is onderdeel van de serie "Data in beeld" waarin stagiair Merlijn Staps gebruik maakt van data om populaire ideeën tegen het licht te houden. Wat kunnen we leren van statistieken? En bevestigen de cijfers onze intuïtie of juist niet?In de volgende aflevering: is het terecht om de NS de schuld te geven van treinstoringen?
