Tv-series ontleed
De maatregelen tegen terrorisme staan al jaren hoog op de beleidsagenda's. Maar wat nou precies de juiste aanpak is, daar verschillen de meningen over. Aan de hand van fragmenten uit de Amerikaanse hit-serie Homelanddeelde historicus prof. Jacco Pekelder (UU) zijn visie over contraterrorisme. Moeten we meer inzetten op harde maatregelen of gaan we voor een softere aanpak?
Propaganda van de daad
Eerst even een definitie: Terrorisme is de systematische verspreiding van angst door middel van gewelddadige acties vooral om politieke doelen te verwezenlijken. En nee, dit is geen strategie die door ISIS of Al-Qaeda een paar jaar geleden is uitgevonden. Pekelder noemt de anarchisten uit de 19de eeuw al als eerste moderne terroristen. “In plaats van pamfletten en krantjes verspreiden ze hun ideologie door geweld te plegen tegen de machtigen en de rijken,” vertelt Pekelder. Terroristen gebruiken de 'propaganda van de daad' om hun boodschap te kunnen verspreiden. In onze tijd van massacommunicatie en sensatielust gaat dat razendsnel. Zo kan je spreken van terrorisme als een gewelddadige communicatiestrategie.
Angst & sympathie
Pekelder onderscheidt twee verschillende boodschappen die terroristische groeperingen verspreiden. Degene die het meest in het oog springt is de boodschap van angst. Pekelder: “Het gaat erom dat een groot publiek leest, hoort en ziet wat het slachtoffer is overkomen en bang wordt dat hen hetzelfde lot zal treffen.” Zo creërt terrorisme angst in de samenleving. Angst die er uiteindelijk toe moet leiden dat we ons gedrag veranderen. Maar terroristen proberen met hun daden ook sympathisanten te bereiken. Terroristen hebben steun nodig om te overleven, “praktische zaken als geld en voedsel maar ook morele steun”, verduidelijkt Pekelder. De rol van de achterban is gecompliceerd en deels positiever dan we denken. Het deel van de samenleving waar terroristen hun legitimatie zoeken, verzet zich namelijk ook tegen de rol van 'sympathisant' die zij opgedrongen krijgen.
Verzet van binnenuit
Pekelder wil een misvatting rechtzetten: “Er is vanuit de islam zelf ook een diep verzet tegen terroristische groeperingen als IS, die 'in de naam van mijn Islam' aanslagen plegen.” Helaas krijgen die geluiden te weinig aandacht in het publieke discours. Pekelder: “We leggen de lat te hoog en luisteren niet naar moslims.” Terwijl onderzoek juist laat zien hoe belangrijk dit soort tegenbewegingen in de eigen groep zijn. Zo was er in de jaren van de RAF (Roten Armee Fraktion) ook binnen het linkse milieu veel kritiek op hun acties, maar die kritiek werd zelden serieus genomen.
Doorbreek het poppenspel
Uiteindelijk hebben we een beleid nodig dat harde en zachte maatregelen combineert. Drone-strikes naast 'theedrinken' in de wijken. De inlichtingendiensten moeten hun werk kunnen doen en we moeten moslims de gelegenheid geven hun eigen verweer te organiseren. Daarnaast kunnen wij ook zelf kiezen welke rol we spelen in het 'Theater van angst', zoals Beatrice de Graaf het noemt. Pekelder: “Terrorisme is een psychologisch effect en we vervallen nu te makkelijk in de rol die de terroristen voor ons uittekenen, we moeten zelf grip krijgen op onze reacties.” De inspiratie voor hoe dat er uit zou kunnen zien haalt Pekelder niet uit Homeland, maar uit een reactie van toenmalig Prime Minister Tony Blair na de aanslagen in de Londense metro in 2005. Blair vroeg de bevolking niet toe te geven aan hun angst en juist hun dagelijkse dingen te blijven doen. Het typisch Britse adagium 'keep calm and carry on' als anti-terrorisme gedragscode.
