Vertrouwen in de onderzoeker
Sociaal psycholoog van den Bos stelt dat de psychologie eigenlijk een rare tak van wetenschap is. Psychologisch onderzoekers zijn vrijwel altijd rijke, hoogopgeleide, westerse mensen. Opvallend is dat ook hun respondenten dat vaak zijn. Van den Bos wilde weten wat mensen écht denken en bedacht een experiment. Hij stuurde twee studenten op pad om burgers te vragen naar hun vertrouwen in rechters. De eerste studente was Marie Claire. Ze was netjes gekleed, vertelde mensen dat ze rechtenstudente was en haar vragenlijst droeg het logo van de universiteit. De tweede studente was Priscilla van het ROC. Zij droeg een spijkerbroek en een trainingsjasje. Haar vragenlijst had geen logo.

Opvallend was dat uit de resultaten van Priscilla een lagere mate van vertrouwen voortkwam dan uit die van Marie Claire. Ze ontdekten dat lager opgeleiden vaker meedoen met onderzoek naarmate ze meer gelijkenis zien tussen henzelf en de onderzoeker. Mensen durven ze zich dan eerder uit te laten over hun 'echte' gedachten. Dus concludeert Bos: “Wanneer je onderzoek doet naar vertrouwen in rechtspraak, moet je je realiseren hoe je wordt geïnterpreteerd(…) Als je rechtenstudent bent, word je gezien als elite”.Als je representatief onderzoek wil doen, moet je dus zorgen dat de onderzoekers zelf ook representatief zijn. Van den Bos stelt dat ook als het om verkiezingspeilingen gaat, onderzoekers vaak onderschatten hoe conservatief mensen stemmen. “Mijn voorspelling is dat op 3 november, Trump meer stemmen haalt dan de opinie-polls nu uitwijzen”, aldus Bos. Volgens hem komt dit voort uit een verborgen wantrouwen van burgers naar maatschappelijke autoriteiten.

"Als je rechtenstudent bent, word je gezien als elite"

Neem de burger serieus
Het gebrek aan representatie kan leiden tot een ontbrekend gevoel van erkenning. Zo kan het zelfs leiden tot radicalisering. Om dit tegen te gaan, is vertrouwen en respectvolle behandeling volgens Van den Bos uiterst belangrijk. Mensen moeten het gevoel hebben serieus genomen te worden. Maar hoe bereiken we dit op grote schaal?

Van den Bos pleit voor maatschappelijke waardering van alternatieve groepen. Neem bijvoorbeeld het Suikerfeest. Willen we moslims serieus nemen, dan moet de media dezelfde aandacht besteden aan het Suikerfeest als aan andere tradities in Nederland. Waarom krijgen sommige zaken wel veel aandacht en andere niet? Willen we dat er vertrouwen in het recht is, moeten we dus eerst zorgen dat mensen zich gerepresenteerd voelen. Zou dit misschien ook betekenen dat rechters verschillende lagen van de bevolking moeten vertegenwoordigen?

Volgende week gaan we verder met de serie Op losse schroeven. Ditmaal een lezing over het veiligheidsbeleid. Een gevoel van veiligheid is erg belangrijk, maar hoe ver moeten we gaan?