Reality check
Anorexia Nervosa is meer dan alleen een eetstoornis. Patiënten zien, voelen én bewegen zich dikker en groter dan ze daadwerkelijk zijn. In de zesde 'Reality Check' vertelde dr. Anouk Keizer (Psychologie, UU) over de mogelijkheden die virtual reality biedt in het corrigeren van deze foute lichaamsbeleving. Kunnen we in de toekomst deze psychische stoornis eindelijk effectief bestrijden?
Meer dan weinig eten
Bij Anorexia denk je waarschijnlijk aan hongerige meisjes met zichtbare botten, die niks willen eten vanwege hun voortdurende verlangen om af te vallen. De ziekte gaat vaak gepaard met een eetstoornis, maar lang niet elke patiënt is graatmager. Na behandeling kan iemand wel gewoon eten, maar de ziekte nog steeds bestaan. Uit recent onderzoek blijkt dat in het brein van patiënten informatie uit de zintuigen verkeerd worden geïnterpreteerd en er een verstoorde lichaamsbeleving is. In de huidige behandelmethodes blijft dit neuropsychologische aspect onbelicht, wat mogelijk verklaart dat een groot percentage (35%) van de mensen die lijden aan anorexia terugvallen krijgen. Behandeling is niet zo effectief als gewenst.
Je dik voelen én je dik bewegen
Om een betere behandeling te kunnen bieden moet er een beter begrip van de ziekte zijn, aldus Keizer. Eerder onderzoek wees vaak uit dat mensen die aan anorexia lijden denken dat ze dik zijn en zichzelf ook dikker zien in de spiegel. Dit klopt ook, maar Keizer's bevindingen laten zien dat het verder gaat: dik voelen en bewegen alsof je zwaarlijvig bent spelen een belangrijke rol. Anorexiapatiënten geven in gesprekken aan dat ze vetrollen (die ze natuurlijk niet hebben) over hun broek voelen hangen. Blijkbaar krijgt het brein verkeerde signalen door. Tijdens een experiment werden de proefpersonen (met en zonder anorexia) gevraagd om door poortjes van verschillende breedtes te lopen. Wat bleek: gezonde mensen draaiden hun schouders als een poortje 25% breder was dan hun eigen schouders, maar de proefpersonen met anorexia deden dit al wanneer een poortje 40% breder was. Dit wijst erop dat anorexiapatiënten zich in de ruimte bewegen alsof hun lichaam dikker is dan het in werkelijkheid is.
Virtuele realiteit
Het is dus noodzakelijk om het 'voelen en bewegen' in de hersenen van patiënten te onderzoeken en mogelijk te corrigeren. Dat kan met een Oculus Rift, de virtual reality bril waarmee je je onderdompelt in een andere werkelijkheid. Keizer gebruikte eerst de Rubber Hand Illusie (RHI). De RHI is een experiment waarbij je brein voor de gek wordt gehouden en je een rubberen hand als je eigen hand kan ervaren door te kijken naar een onderzoeker die met een kwastje over je eigen én de neppe hand strijkt (zie dit filmpje). Door de rubberen hand kleiner te maken, ervaren de patiënten hun eigen hand ook als kleiner. Wat als je dat ook voor 'probleemgebieden' als de dijen, buiken of heupen voor elkaar kan krijgen? Keizer probeert in haar onderzoek het brein ook voor de gek houden door een anorexiapatiënt te laten kijken naar haar eigen buik met een Oculus Rift. Ze kijken dan dus eigenlijk naar een 'neppe' buik, maar het voelt als eigen. De proefpersonen wordt gevraagd om voor en na het experiment met de bril hun lichaam te schetsen en de vraag is dan of er verschil zal zijn. Hopelijk kunnen ze hierdoor hun eigen lichaam realistischer beleven. Keizer is nu bezig met de publicatie waarin ze de resultaten bekend maakt.
Virtual reality in de psychologie
We hebben het al vaker kunnen concluderen na de 'Reality Check' lezingen: virtual reality is een handig hulpmiddel in het behandelen én begrijpen van psychische stoornissen. Het blijkt erg succesvol in de behandeling van fobieën (hoogtevrees of vliegangst) of depressie. Maar een bril alleen is niet genoeg. Ook Keizer wijst op het belang van de aanwezigheid van een 'echt' component in elke behandeling. Technologie is slechts een middel, nooit een doel op zich. In geen enkele discipline is het een goed idee om 'iets' met virtual reality te gaan doen omdat het toevallig 'in' is.
Kijk 'Anorexia: dun zijn, dik zien'.
