Tegendenkers
Prof. dr. Hans Achterhuis en Yernaz Ramautarsing kennen de filosoof Ayn Rand (1905-1982) een grote rol toe binnen het kapitalisme. Ze hebben echter verschillende interpretaties van de kapitalistische opvattingen van Rand.
Tijdens de zesde lezing in de reeks Tegendenkers trokken Achterhuis en Ramautarsing elkaars interpretaties in twijfel. Volgens Ramautarsing beweert Achterhuis dat de opvattingen van Rand over een vrije markt en het bankwezen via Alan Greenspan, Amerikaanse economist en leerling van Rand, de kredietcrisis hebben veroorzaakt. Omdat er tijdens de kredietcrisis veel overheidsbemoeienis was, kan men niet spreken van een vrije markt. Aangezien Rand de overheid geen grote rol toekent, kunnen haar opvattingen niet de oorzaak van de crisis zijn. De idealen van Rand worden vaak verkeerd geïnterpreteerd. Ramautarsing meent dat het kapitalisme daarom nog steeds een onbegrepen ideaal is.
Achterhuis geeft aan dat Greenspan de markt volkomen vrij wilde maken. Greenspan had een goede relatie met Rand, als haar leerling en goede vriend. Het is dus aannemelijk dat Greenspan als trouw aanhanger van Rand de ideeën van haar verkondigde, waaronder de opvatting dat de regulerende overheid de banken te sterk controleerde. Het resultaat was dat de banken meer vrijheid toegekend kregen. Deze vrijheid werkte echter averechts en de ene na de andere bank dreigde failliet te gaan. Op die manier zou volgens Achterhuis Greenspan, met de opvattingen van Rand, de aanzet gegeven hebben tot de kredietcrisis.
Ramautarsings tweede veronderstelling houdt in dat Achterhuis het kapitalistische ideaal van Rand ziet als een utopie. Volgens Ramautarsing is de morele basis voor het kapitalisme van Rand echter geen utopisch ideaal, maar het logische gevolg van een egoïstisch mensbeeld. Dit mensbeeld gaat ervan uit dat elk individu voor zichzelf moet zorgen en zelf moet zien te overleven. Volgens Rand kan een individu alleen rationeel zijn wanneer het handelt uit eigenbelang. Door deze ode aan de rationaliteit is Ramautarsing van mening dat het kapitalisme een moreel systeem is, zelfs het enige morele systeem.
Toch kan Achterhuis het hoofdstuk 'The Utopia of Greed' uit het Rands boek Atlas Schrugged niet anders interpreteren dan een utopische beschrijving van de vrije markt. Achterhuis is een tegenstander van utopische idealen en is daarom geen aanhanger van Rands theorieën. Een utopie krijgt volgens Achterhuis op den duur te maken met conflicten en onbegrip. Utopieën pakken altijd anders uit dan op papier staat geschreven. Dat is de reden dat een utopie niet kan werken. Een voorbeeld is het communistische systeem van de Sovjet-Unie. Achterhuis vraagt zich af of een dergelijke val van een utopisch systeem ook niet met een kapitalistische utopie gebeurt.
Achterhuis merkt bovendien op dat teksten op verschillende manieren te interpreteren zijn. Dit geldt ook voor de teksten van Rand. Achterhuis interpreteert Rands kapitalistische ideeën als utopisch. Ramautarsing pleit echter voor een herontdekking van het kapitalisme, aan de hand van de ideeën van Ayn Rand.
Kijk de lezing over kapitalisme als een onbegrepen ideaal hier terug. Maandag 18 maart zal prof. dr. Marli Huijer in discussie gaan met prof. dr. Hans Achterhuis over de moraal van de dingen.
