Wilders bijtte het spits af en sprak van een “georganiseerde pogrom”. Ook over de daders was hij eenduidig; dat waren moslims. Dick Schoof koos de woorden “antisemitische aanvallen” en had Netanyahu op het hart gedrukt de daders op te sporen. Ook Dilan Yesilgöz had het over “pure Jodenhaat”. VVD-staatssecretaris Jurgen Nobel sprak als eerste over een “integratieprobleem”, wat enkele uren later door Schoof werd overgenomen in zijn persconferentie.
Amsterdamse normen en waarden
Deze woorden werden allemaal gekozen toen er nog heel weinig bekend was over de geweldsplegers. Politicoloog dr. Saskia Bonjour stelt bovendien vast dat als het jongens met een migratieachtergrond betreft, dat bovendien geen groep is met een recente migratiegeschiedenis. “Wat hun normen en waarden ook zijn: die zijn in Amsterdam ontstaan”, legt de politicoloog uit.
Door het een integratieprobleem te noemen, laten de politici eigenlijk zien niet helder te hebben waar het probleem wel vandaan komt. “Daar heeft de Joods-Nederlandse gemeenschap ook geen baat bij, omdat we juist moeten begrijpen wat wel de oorzaak van dit geweld was”, vervolgt Bonjour. Maar in plaats van ruimte te creëren voor de context waarin dit geweld plaatsvond, werd er binnen een paar uur een oordeel geveld over de normen en waarden een hele grote groep Nederlanders. Alsof zij onlosmakelijk verbonden zijn met antisemitisme.
Intentie doet ertoe
In zijn persconferentie kondigde Schoof een reeks maatregelen aan, die later op de website van de Rijksoverheid ‘Veelzijdige aanpak van veelkoppig monster antisemitisme’ kopt. Zo zet het kabinet onder andere in op een uitbreiding van de bevoegdheid van de politie om mee te lezen in WhatsAppgroepen, willen ze meer controle op (vreedzame) protesten, financiële bijdragen voor Joodse instellingen en meer Holocaust-educatie.
In reactie op de maatregelen die het kabinet snel uitrolde, schrijft historicus David Wertheim in de Volkskrant dat er meer begrip van de complexiteit van antisemitisme nodig is om het effectief aan te pakken. Zijn eerste punt sluit aan op de gebeurtenissen in Amsterdam. Hij schrijft: “We moeten toegeven dat je niet altijd kunt weten of een uitspraak een antisemitische intentie heeft of niet.” Die onzekerheid maakt handhaving ingewikkeld. Toch zet het huidige kabinet met harde maatregelen in op de uitvoering ervan.
Waakzame oppositie
Eén van de opties die Schoof wil onderzoeken is het afpakken van paspoorten van Nederlanders met een dubbele nationaliteit. “Een hele heftige maatregel,” zegt Bonjour, “omdat dit feitelijk gaat over het "deporteren van Nederlanders." Dat is op dit moment wettelijk gelukkig niet mogelijk, maar de uitspraak baart haar wel zorgen. “Onder druk wordt alles vloeibaar.” Met andere woorden, wat nu nog illegaal is, zou straks een nieuwe realiteit kunnen zijn.
Het feit dat een crisis wordt aangegrepen om zondepolitiek op te botvieren, is een teken dat de oppositie scherp moet zijn. Bonjour: “Gelukkig komt er nu, anders dan in soortgelijke situaties eerder, veel weerstand vanuit de maatschappij.” Want het is zeker geen tijd om als wetenschapper of burger achterover te leunen.
Ben je benieuwd naar het hele gesprek met dr. Saskia Bonjour? Kijk het hier terug.
