Zolang je maar beschikt over een geldig studentnummer gaat er met een enkele muisklik een grenzeloze digitale wereld van data en publicaties voor je open. De opkomst van het digitale tijdperk heeft de valorisatie van wetenschappelijke kennis, informatie en data wereldwijd voor universiteiten de afgelopen jaren enorm vergemakkelijkt. Een onderzoek gepubliceerd in bijvoorbeeld China is immers meteen online te lezen voor de Utrechtse student.
Waar menig student echter niet bij stilstaat is dat universiteiten, onderzoekers en zelfs indirect de studenten zelf zich blauw betalen aan het toegankelijk maken van deze kennis: de prijzen die worden betaald voor de toegang tot een wetenschappelijk artikel of tijdschrift zijn gigantisch, en daarnaast verkopen wetenschappelijke uitgevers de rechten op tijdschriften in bundels, zodat universiteiten maar ook individuele onderzoekers vaak ook betalen voor informatie die zij wellicht helemaal niet nodig hebben.
Of uitgeverijen gelegitimeerd zijn om zoveel geld te vragen voor publicaties staat onder vuur, want wordt wetenschap uiteindelijk niet gefinancierd vanuit belastinggeld? Is het daarom geen recht om toegang tot deze informatie te krijgen zonder er een fortuin voor neer te leggen? De wetenschappelijke wereld komt steeds meer in opstand en de kranten staan er vol van. Het verspreiden en verkrijgen van kennis zou volgens velen niet zoveel geld mogen kosten. Steeds meer wetenschappers publiceren daarom via open access. Tijdschriften en boeken gepubliceerd onder 'open access' verschijnen online en zijn voor iedereen wereldwijd gratis toegankelijk.
Toch is open access niet alleen een onderwerp voor wetenschapsveteranen of organisaties als NWO. Ook studenten kunnen meewerken aan de toegankelijkheid en valorisatie van kennis. Studenten van de Erasmus Universiteit Rotterdam bijvoorbeeld hebben hun eigen open access-tijdschrift (ESJP) opgezet om elk halfjaar de beste essays van studenten wijsbegeerte te publiceren. Open access maakt het dus mogelijk om ook studenten artikelen te laten publiceren, terwijl zij daar anders weinig kans toe zouden krijgen. Toch zijn uitgeverijen zoals bijvoorbeeld Elsevier bang voor dit soort uitgaven, want halen zulke tijdschriften de kwaliteit van de wetenschap niet naar beneden? Betekent deze ontwikkeling niet ook dat de betaalbare oplossing die open access biedt voor kennisvalorisatie, tegelijkertijd verschraling en verval van de wetenschap op gang zet?
Meer weten over deze clash tussen dure publicaties en open access? Discussieer mee in het Uithofdebat van Studium Generale op woensdag 14 maart om 13:00 met drs. Anja Smit (directeur Universiteitsbibliotheek, UU), prof. dr. Joris van Eijnatten (Cultuurgeschiedenis, UU en ontvanger van een NWO-beurs voor het opstarten van International Journal for History, Culture and Modernity, een nieuw open access-tijdschrift), prof. dr. Huib de Jong (College van Bestuur Hogeschool Utrecht) en Sam Bruinsma (vicepresident Business Development & E-Publishing, Brill Uitgeverij). Uiteraar met een broodje erbij!
