Wat gebeurt er met je na de dood? Moslims geloven dat ze in het paradijs belanden als ze goed handelen met de juiste intenties. “Dat paradijs gaat over meer dan 72 maagden” vertelt prof. dr. Christian Lange (Arabisch en Islam, UU) in het Filosofisch Café. Hij legt uit wat de visie is op het hiernamaals van verschillende islamitische tradities. Wat betekenen deze visies voor het leven hier en nu op aarde?
Twee visies op het hiernamaals
Als leidraad gebruikt Lange twee fundamentele discoursen die terug te vinden zijn in islamitische geschriften over hoe het hiernamaals bereikt kan worden. Aan de ene kant is er het apocalyptische discours. Hierin komt de wereld op een dag tot een eind, de apocalyps. Dat is de Dag des Oordeels en wordt bepaald wie naar het paradijs gaat en wie niet. Het hiernamaals is dan een opvolging op de wereld hier en nu. In het eschatologische denken kunnen paradijs en aarde gelijktijdig naast elkaar bestaan. Deze tweede benadering past bij de grote mystieke traditie die de islam kent, het soefisme. Het paradijs wordt door mystici ook wel als innerlijke toestand gezien: een toestand van vrede, opperste concentratie en begrip van de wereld. Het ideale leven op aarde verschilt dan niet veel van het leven in het paradijs.
De nabijheid van het paradijs
Anders dan in het christendom, waar het paradijs iets is dat volgt op de terugkomst van Christus op aarde, bestaat in de soefistische islamitische traditie het paradijs dus al in het hier en nu. Door je moreel juist te gedragen, kan je een band onderhouden met overledenen die zich al in het paradijs begeven of op weg zijn naar het hiernamaals. Zo vertelt Lange dat er in Marokko een traditie is waarbij moslims naar begraafplaatsen gaan om gesprekken te voeren met overleden dierbaren. Ook zijn er verhalen van visies van overledenen in dromen. Er is dus een sterk geloof in de nabijheid van het hiernamaals in het hier en nu.
De zachte mystieke kant van de islam
Christiaan Lange schetst met deze mystieke visie een heel ander beeld van de islam, dan we in de media terugzien. Hoe komt dat? Hij verklaart dat in het Westen de islam vaak wordt gezien als sterk apocalyptisch of als radicale politieke beweging die het paradijs op aarde wil realiseren, soms zelfs met geweld zoals IS. In de westerse media wordt de nadruk gelegd op deze harde jihadistische kant. Het idee van het islamitische hiernamaals wordt daarbij vaak gereduceerd tot 72 maagden die in het paradijs wachten op de heldhaftige martelaren die voor het geloof gestorven zijn. De 'zachte' mystieke traditie is volgens Lange erg groot binnen de islam maar wordt onderkend in de media. “Het hiernamaals gaat niet alleen om die 72 maagden en lekker eten en drinken maar om het zien van God: het kennen van de Waarheid.”
Rentmeesters van de aarde
“Hebben die perspectieven op het hiernamaals invloed op hoe er vandaag de dag wordt omgegaan met de aarde en de omgeving? Is het niet zo dat door de verwachting dat er gauw een hiernamaals komt, de verantwoordelijkheid tegenover toekomstige generaties gerelativeerd wordt?” vraagt prof. dr. Marcus Düwell aan Lange. Düwell vindt dat er weinig bijdrage is vanuit de islamitische hoek over het tegengaan van klimaatverandering. Lange legt uit dat er in het radicale apocalyptische perspectief weinig belang wordt gehecht aan deze wereld en haar behoud. Maar net als in het christendom, bestaat er in de islam ook het idee van de mens als rentmeester van de aarde: de aarde is een plek die je leent van God, waar je goed voor moet zorgen. Ook in de mystiek speelt de natuur een grote rol. God openbaart zich niet alleen door middel van de Koran maar ook in de natuur. Een milieu organisatie als De Groene Moslims werkt dan ook vanuit religieuze aansporingen voor een duurzame omgang met de aarde. Zij stellen op hun website dat “iedere moslim die zijn religie serieus neemt zou het als zijn plicht moeten zien zich tot het uiterste in te spannen om de schepping in stand te houden voor latere generaties.”
Wil je meer weten over de visie op het hiernamaals in de Islam? Luister hier de lezing terug.
Op 13 januari is er weer een Filosofisch Café. Deze keer zal Dr. Tim de Mey (EUR) spreken over gedachtenexperimenten: een veel gebruikte methode in de filosofie, maar leiden deze experimenten ook tot nieuwe kennis? Houdt onze website in de gaten voor meer informatie.
