Pop Culture Matters
De apocalyps, wat is dat eigenlijk?
Het woord betekent letterlijk openbaring, en is een van oorsprong Bijbels verhaal over het naderende einde van de wereld en de daarmee samenhangende angst voor de dood. Toch zullen de meeste mensen de apocalyps kennen uit Amerikaanse films. De vrees dat de wereld binnen afzienbare tijd zal eindigen is van alle tijden.
Duiken er daarom steeds nieuwe versies van het verhaal op?
Ja, want waar we bang voor zijn en wat het einde zal veroorzaken is telkens weer anders. Rampenfilms weerspiegelen de maatschappelijke angst. In de jaren '50 waren het kernwapens, in de jaren '70 vervuiling en in de jaren '90 was men bang dat iets van buiten de aarde zou treffen. Dat resulteerde in de kaskrakers Deep Impact (1998) en Armageddon (1998). En dan zijn er altijd een aantal angsten die eens in de zoveel tijd weer terugkomen, zoals zombies, klimaatrampen, aliens of de duivel.
Welke apocalyptische film zou je ons aanraden?
Het is natuurlijk een kwestie van smaak. Apocalyptische films zijn vaak actiefilms die sowieso veel bezoekers trekken, maar over het algemeen krijgen ze van recensenten geen hoge cijfers. Vanuit academisch perspectief is End of Days (1999) een interessant voorbeeld. Centraal staat de angst voor de eeuwwisseling: experts vreesden dat alle computersystemen zouden crashen. In deze film is de duivel onder de mensen en als hij niet op tijd wordt gestopt zal hij 1000 jaar heersen op aarde. De redding komt van oud-politieagent Jericho, gespeeld door Arnold Schwarzenegger, die zich als een ware martelaar opoffert voor de mensheid. Bijbelse en hedendaagse thema's komen hier op een bijzondere manier samen.
Dus de wereld vergaat uiteindelijk niet?
Bij de meeste Hollywoodverhalen is er een terugkerend scenario: een ramp dreigt, iedereen is bang, dan komt er een held, die al dan niet na een eindstrijd tussen goed en kwaad, het onheil afwendt.
Zodat je met een gerust hart de bios uitstapt?
Ja, een goed einde kan een louterend effect hebben. We zijn geboren om te sterven, maar met die gedachte gaat iedereen anders om. Sommigen vinden troost in het geloof, anderen kijken films waarin de dood en het einde der tijden centraal staan. Overigens is er ook een redelijk bekende film die een slecht einde kent.
Zeker niet gemaakt door optimistische Amerikanen?
Nee, hij is van de Deense filmmaker Lars von Trier, die vaak sombere films maakt. In Melancholia (2011) weet de kijker na de eerste paar minuten al dat de aarde daadwerkelijk zal vergaan. We horen tragische muziek van Wagner en zien hoe vogels uit de lucht vallen; een paard stort neer en een planeet komt in botsing met de aarde. Deze openingsscène is heel mooi gefilmd in slow-motion. Vervolgens stelt Von Trier ons voor aan de hoofdpersonages, twee zussen die verschillend reageren op het naderende einde. De een legt zich erbij neer, de ander raakt in paniek. Het is net als in het echte leven: iedereen gaat anders om met de dood.
Dit interview verscheen eerder in Leven Magazine.
