In je recht
Het juridische geslacht
“Het recht doet geen pijn, je voelt het niet als er op je geboorteakte een streep door je geslacht gaat.” Schetst jurist dr. Marjolein van den Brink van de Universiteit Utrecht. “Het is anders dan de discussie over een onomkeerbare medische ingreep.” Toch blijkt het aanpassen van een simpele “M” of “V” in het paspoort ook tegenwoordig nog niet zo simpel. Trans personen hebben nog steeds een deskundigenverklaring, van bijvoorbeeld een psycholoog, nodig voor het aanpassen van hun juridische geslacht. Waarom mogen we niet zelf bepalen welk geslacht er in ons paspoort staat?
Even terug naar het begin, wie begon er eigenlijk met het registreren van sekse in Nederland? Zoals veel van onze burgerlijke systemen, hebben we genderregistratie te danken (of wijten) aan Napoleon. “Napoleon wilde weten op hoeveel soldaten hij over een jaar of vijftien kon rekenen voor zijn veldtochten” vertelt Van den Brink. Deze registratie verliep niet geheel vlekkeloos, “Mensen dachten ‘ja, mijn kind krijg je niet!’ en zeiden en masse dat ze een dochtertje hadden gekregen.” Er ontstond een scheve geboortecurve en daarom werd het verplicht om de baby te laten zien. Tegenwoordig hoeft een baby niet meer fysiek meegenomen te worden voor de aangifte van de geboorte. In de geboorteakte wordt wel nog steeds het geslacht van de baby opgenomen.
Transgenderwetgeving
De meest recente transgenderwet komt uit 2014. Hierin is vastgelegd dat er geen medische voorwaarden vastzitten aan het veranderen van het geslacht van een geboorteakte. Trans man en -coach voor LHBTI+’ers Brand Berghouwer vertelt: “In Nederland was het tot 2014 zo dat bij het aanpassen van je geslacht in je paspoort, je jezelf moest laten steriliseren en je geen kinderen meer mocht krijgen” Schokkend om te beseffen en voor dit beleid heeft het kabinet excuses aangeboden. Ook is het door de wet van 2014 niet meer nodig om naar de rechter te gaan voor het aanpassen van het geslacht. Op dit moment kan een trans persoon met de verklaring van één deskundige een afspraak maken bij de afdeling burgerzaken van de gemeente, waar een ambtenaar van de burgerlijke stand wijzigingen in de geboorteakte en de Basisregistratie Personen (BRP) kan doorvoeren.
Trans activisten pleitten voor een nieuw wetsvoorstel voor de vereenvoudiging van de transwet uit 2014. Eén van de belangrijkste punten in de wetsaanpassing is dat trans personen vanaf zestien jaar geen deskundigeverklaring nodig hebben om hun geslacht in hun paspoort te veranderen. Dat is belangrijk volgens Berghouwer. “Het tast het zelfbeschikkingsrecht aan.” Zelf heeft hij zijn geslacht wel aangepast mét een deskundigeverklaring. “Maar ik heb dat wel gedaan met het bezwaar dat ik niet over mezelf mag beslissen.” Of de wetsaanpassing er gaat komen is onzeker, want na de val van het kabinet is de aanpassing controversieel verklaard.
Het tegengeluid
“Er is toenemende kritiek op het vereenvoudigen van de transgenderwet vanuit verschillende hoeken,” vertelt Van den Brink. Aan de ene kant heb je de mensen die tradities hoog willen houden. Dit is vooral een groep die streeft naar de conservatieve normen en waarden van een patriarchale samenleving. Trans personen en andere LHBTI+’ers passen niet in dit plaatje. Aan de andere kant heb je de genderkritische feministen. “Deze groep is bang dat de verworvenheden van de tweede feministische golf verloren gaan,” legt Van den Brink uit. Deze groep beargumenteert dat transrechten een gevaar zijn voor vrouwenrechten, omdat het bijvoorbeeld sportwedstrijden oneerlijk zou maken en de veiligheid van vrouwen in de gevangenis en blijf-van-mijn-lijfhuizen in gevaar zou brengen. “De zorgen van deze mensen zijn over het algemeen oprecht, al denk ik niet dat hun zorgen térecht zijn.” Uit onderzoek blijkt dat de anekdotische bewijzen die deze vrouwenorganisaties herhaaldelijk aanhalen slechts in een paar gevallen juist zijn, legt Van den Brink uit.
Inclusie- en exclusiesocioloog prof. dr. Niels Spierings van de Radboud Universiteit maakt zich zorgen. “Het tegengeluid klinkt luid. Dat wordt mede mogelijk gemaakt door de logica achter nieuws en media. Conflict- en negatief nieuws levert clicks en aandacht op.” Daarnaast gebruiken journalisten tegenwoordig sociale media als bron. Spierings: “Dan wordt er gezegd dat er veel kritiek is op sociale media, maar dat is niet representatief voor de samenleving. De grote meerderheid van Nederland denkt er vaak anders over.”
Hoewel de discussies rondom transrechten leidt tot verhitte discussies op platforms zoals Twitter, blijft het een feit dat transrechten ook mensenrechten zijn. Trans personen ervaren ongemak wanneer het geslacht op hun documenten niet overeenkomt met hun uiterlijk, met situaties met agressie en geweld tot gevolg. Dat ze hun geslacht niet kunnen aanpassen zonder deskundigeverklaring, tast het zelfbeschikkingsrecht aan. Voor de menselijke waardigheid van transmensen is het de hoop dat het wetsvoorstel vereenvoudiging van de transwet opnieuw kan worden ingediend.
Meer weten over transgenderrechten?
Bekijk dan de opname van de avond “Transgenderrechten onder druk”.
Of lees de volgende artikelen:
- Zeven vragen en antwoorden over de voorgestelde wijziging in de Transgenderwet
- Lees hier meer over de consultatie voor de Wet vereenvoudiging non-binaire geslachtsvermelding
