Science Café Utrecht
De documentaire Leaving Neverland, die op vrijdagavond door 600.000 kijkers werd bekeken, heeft veel stof doen opwaaien. In de documentaire vertellen Wade Robson en James Safechuck vier uur lang over hun relatie met Michael Jackson: hoe hij hen inspireerde en aanmoedigde, maar ook hoe hij hen stelselmatig seksueel misbruikte op zijn landhuis Neverland.
Het verhaal begint met de mannen als jonge kinderen, verzot op hun idool. Beide mannen en hun ouders schetsen hoe uitgerekend zíj werden uitgekozen door Jackson en meegenomen in een wereld van roem en rijkdom. Maar de ouders verdwijnen uit beeld en de grenzen vervagen. Als Jackson alleen is met de jongens worden de verhoudingen seksueel, vertellen Robson en Safechuck. Het vermeende seksuele misbruik ging nog jaren door. Totdat jongere jongens hun plaats innamen.
Decennialang hebben Robson en Safechuck het misbruik ontkend. Sterker nog: zij hebben getuigd voor de onschuld van Jackson toen hij werd aangeklaagd voor kindermisbruik in 1993. Robson vertelt in de documentaire dat hij niet in staat was onder ogen te zien dat het misbruik was. Nu zijn ze volwassen en zelf vader geworden: voor beide mannen gaf hen dat inzichten die hen er toe brachten hun verhaal naar buiten te brengen.
Vraagtekens
Voor velen is de documentaire overtuigend: dat Jackson doelbewust kinderen misbruikte is niet meer te ontkennen. Zo ook journalist Henrico Prins, schrijver van een lovende necrologie over Jackson na zijn dood in 2009. Hij blikt terug in de Volkskrant: “Ik had mezelf ooit door zijn muziek laten meeslepen. […] Ook ik was vatbaar geweest voor het argument dat zijn onalledaagse gedrag wel móést zijn voortgekomen uit zijn ‘verknipte wereldbeeld’ en ‘het ontbreken van alles wat een jeugd een jeugd maakt’. […] Maar natuurlijk moeten we hem alles kwalijk nemen. Alles.”
Tegelijkertijd is er scepsis. Tientallen boze fans van Michael Jackson demonstreerden bij het VPRO-gebouw in Hilversum voorafgaand aan de uitzending met #MJinnocent. In de nabeschouwing van de uitzending zegt popjournalist Atze de Vrieze dat er inconsequenties zijn in de documentaire, die sceptici zien als steun voor Jacksons onschuld. Jarenlang zeiden Robson en Safechuck dat er geen misbruik had plaatsgevonden, waarom komen ze er nu mee naar buiten?
Tegenstrijdig
Volgens dr. Iva Bicanic, klinisch psycholoog en hoofd van het Centrum Seksueel Geweld van het UMC Utrecht, is het niet ongewoon dat kinderen die slachtoffers zijn van seksueel misbruik dit pas veel later vertellen. “Kinderen die misbruikt worden maken al vrij snel een stevige afspraak met zichzelf. En die zijn vastbesloten om het nooit aan iemand te vertellen, omdat ze bang zijn wat er gaat gebeuren als het uitkomt," vertelt Bicanic.
Tegenstrijdigheden in het verhaal van de mannen zijn te verklaren vanuit de complexiteit en dynamiek van seksueel misbruik. En juist dát wordt onderstreept in de documentaire. “Leaving Neverland […] gaat niet over de spin of de vlieg, maar over het web van geheimhouding, isolatie, verwarring, mindtwisters, afhankelijkheid, schuld, schaamte, loyaliteit, dubbellevens, verstrikking en eenzaamheid,” concludeert Bicanic. Aan welke kant je ook staat: seksueel misbruik bestaat en de dynamiek er omheen is tegenstrijdig en zeer complex. Hoe voorkomen we dat het gebeurt? Door onze ogen niet te sluiten voor seksueel misbruik. Door te erkennen dat verkrachters ook een vader, broer, aardige buurman en de grootste superster op aarde kunnen zijn.
In het Science Café over geweld sprak dr. Iva Bicanic over seksueel geweld: victim blaming, het taboe doorbreken en de impact op het lange termijn. Op dezelfde avond spraken ook prof. Liesbeth Sterck, dr. Rob van Gerwen en dr. Lucien van Liere over geweld in bredere zin: Wat is de evolutionaire basis van geweld? Wat is de kracht van taal en beeld in conflictsituaties? Kijk de lezing hier terug of lees de bijbehorende blog.
