Herman Philipse in gesprek met…
Rusland is terug aan de politieke speeltafel. De geopolitieke verhoudingen zijn aan het verschuiven en Vladimir Poetin zet het spel naar zijn hand. De kranten en tijdschriften staan in ieder geval bol van de stukken over Rusland. Waar komen het machtsvertoon en Poetins geldingsdrang vandaan? "Als je een land echt goed wil begrijpen kan je beter een roman schrijven dan de krant lezen", stelt filosoof prof. Herman Philipse. Daarom ging Philipse in gesprek met Rusland-kenner én schrijver Pieter Waterdrinker over Rusland, maar vooral over de drijfveren van haar leider. Want Waterdrinker is duidelijk: "De sleutel om Rusland te begrijpen ligt in het doorgronden van de psyche van Poetin". Waterdrinker schetst een romantisch beeld waarin de biografie van het staatshoofd samensmelt met de geschiedenis van zijn land.
Oorlog
We gaan terug naar een jeugdige Vladimir. Waterdrinker roept beelden a la Dickens op van een kind dat in een armoedige buurt opgroeit. Dan is er een dramatische wending in de jonge jaren van Poetin. Zijn broer overlijdt tijdens de belegering van Leningrad aan difterie. De gebeurtenis drukt een stempel op zijn leven. Het laat diepe sporen achter bij de jonge Rus. Het gevoel bekruipt hem van een staat die tekort schiet en haar burgers in de steek laat. Immers, het grote Rusland was niet in staat haar inwoners te beschermen, een pijnlijk teken van zwakte. Wanneer de jonge Poetin vervolgens carriere maakt als KGB-agent en terecht komt in Berlijn, wordt dit gevoel wederop gevoed na het vallen van de Muur. Vladimir houdt niet van verliezen. De persoonlijke drang naar een sterk Rusland waar niet mee te sollen valt en met een sterke leider aan het hoofd, begint zich af te tekenen. Waterdrinker benadrukt dat dit niet alleen Poetins verhaal is, maar symbool voor het levensverhaal van vele Russen. Veel Russen zijn dierbaren verloren, gekrenkt in hun trots en beschimd door het verliezen van de oorlog. Dat nooit meer.
De boemerang
Het motief van gekrenkte trots komt weer terug als de gebeurtenissen in Oekraïne en de Krim ter sprake komen. Waterdrinker: "Alles wat er de afgelopen jaren is gebeurd op de Krim, is de weerslag van de uitbreiding van de Navo naar het Oosten." Waterdrinker geeft toe dat dit een mening is die de Ruslandkenners verdeelt. Hij benadrukt echter dat het een feit is dat na het uiteenvallen van het Warschaupact de NAVO zich uitbreidde naar het Oosten. Vanuit westers perspectief een logisch proces: landen zijn vrij om zich aan te sluiten bij de NAVO of EU. Maar vanuit de optiek van de Russen zijn ze omsingeld. Bovendien is het een feit dat landen uit de voormalige Sovjet-Unie jarenlang met Rusland zijn verweven. Er is niet alleen een gedeelde geschiedenis, er zijn ook familiebanden die over de landsgrenzen verbinden. Dat is een werkelijkheid waar we rekening mee moeten houden en waarvan wij, in het Westen, moeten accepteren dat we die niet kunnen oplossen op de manier waarop we dat altijd hebben gedaan. Door zomaar aan te nemen dat elke staat zelfstandig en democratisch wil zijn en bij de EU wil horen. Waterdrinker is ferm: "Het zijn twee visies die botsen en die zullen blijven botsen.'
Respect
Wat kunnen we in het Westen dan wel doen? "We zijn het moreel verplicht om ons te verdiepen in de geschiedenis en cultuur van Rusland, al is het maar in relatie tot ons eigen lot" aldus Waterdrinker. Rusland is wat het is, een land in constante strijd met zichzelf. Zijn ze westers, zijn ze oosters, of zijn ze een andere categorie? Zelf weten Russen het ook niet. Wat ze wel weten is dat het geografisch het grootste land is, met schitterende natuur en kosmopolitische steden. Door ons te verdiepen in de cultuur en geschiedenis ontstaat er meer begrip en uiteindelijk ook respect. En dat is een cruciale overeenkomst tussen de psyche van Poetin en Rusland: de behoefte aan erkenning.
