Gespierd, een behaard gezicht en een lage stem, het zijn de ultieme vormen van mannelijkheid. Menig vrouwenhoofd slaat op hol wanneer zo'n man voorbij komt en andere mannen voelen dat ze concurrentie hebben. Deze mannelijke kenmerken ontstaan in de pubertijd onder andere onder invloed van het hormoon testosteron. Het onderzoek naar testosteron begon met Leopold Ruži?ka die in 1939 de nobelprijs voor de Scheikunde won, hij was namelijk de eerste die dit hormoon in het lab kon namaken en zo de eigenschappen van testosteron kon onderzoeken.
De meeste mensen kennen testosteron als het mannelijke hormoon. Vooral oudere Amerikaanse mannen zien een verband tussen je mannelijk voelen, gezondheid en testosteron. Reclames spelen graag in op deze gevoelens en prijzen, met slogans als "heb je een verminderde sex-drive?" en "voel je ook dat je minder goed kunt sporten de laatste tijd", testosteron crèmepjes en injecties aan. Zij verkopen 'that new man feeling'. Mannen gaan vervolgens naar de dokter omdat ze naar eigen zeggen 'low-T levels' hebben. De verkoop van voorgeschreven crèmes bracht in 2012 zo'n 2 miljard dollar op, men verwacht dat deze cijfers verdubbelen rond 2017. Maar helpen deze middeltjes wel? Volgens Koreaanse onderzoekers niet en het is mogelijk gevaarlijk om te gebruiken. Zij vermoeden dat testosteron de levensduur van mannen verkort en dat dit mede het verschil in levensverwachting tussen mannen en vrouwen verklaart.
Voortplanten kost te veel energie
De onderzoekers onderzochten de levensduur van gecastreerde mannen die tussen 1392 en 1910 aan het Koreaanse hof leefden. Deze mannen werkten als dienaar of bewaker, en waren vaak de enige mannen die bij vrouwen in de buurt mochten komen omdat zij hen toch niet konden bevruchten. Vergeleken met vergelijkbare groepen Koreaanse mannen rond die tijd, leefden de gecastreerde mannen gemiddeld veertien tot negentien jaar langer. Een verklaring die de onderzoekers hiervoor aandragen is dat mensen een bepaalde hoeveelheid energie hebben en voortplanten kost zoveel energie, dat dit de levensduur verkort. Niet alleen zorgt testosteron voor de drang naar voortplanten, ook zou het de levenscyclus verkorten. Dit is onder andere te zien in de haaruitval bij mannen. Testosteron zorgt voor een kortere levenscyclus van de haarzakjes van mannen waardoor de productie van haren eerder stopt en mannen eerder kaal worden dan vrouwen.
Ziek door testosteron
Maar hoe zit dit dan met al die onderzoeken die beweren dat je door testosteron juist langer leeft? Werken de middelen die testosteron bevatten voor een 'langer jeugdig leven' niet? De natuurlijke eigenschappen van testosteron stimuleren inderdaad de spieropbouw, verhogen de lust en ontwikkelen mannelijke geslachtskenmerken. Maar het is niet voor niks dat een man minder testosteron produceert als hij ouder wordt. Uit onderzoek naar de werking van testosterongel kwam naar voren dat te veel testosteron op latere leeftijd zorgt voor een grotere kans op prostaatkanker en hart- en vaataandoeningen. De effecten waren zelfs zo groot dat het onderzoek voortijdig moest worden afgebroken. Het lijkt er hiermee op dat een natuurlijk testosteronniveau zorgt voor een gezond, mannelijk lichaam maar dat een eeuwig jeugdig lichaam niet kan worden bereikt door het toedienen van testosteron.
Het smeren van testosteroncrème is bovendien gevaarlijk voor mensen in de omgeving omdat het door huidcontact kan worden overgedragen. Een vrolijk smerende vader die vaak met zijn kind knuffelt brengt het daarmee in gevaar. Overigens is het hebben van 'low-T levels' een onzinnige diagnose, er is eigenlijk geen definitie is voor 'normale' of 'fysiologische' testosteronlevels voor mannen. Een survey onder Amerikaanse dokteren laat zien dat meer dan de helft vindt dat testosterongel-reclames van farmaceutische bedrijven moeten worden ingeperkt omdat zij consumenten misleiden en advertenties tot onnodige doktersbezoeken - en dus zorgkosten - leiden. Daar waar bij vrouwen in de overgang oestrogeenlevels dalen tot 0, is de afname in testosteron bij mannen minimaal. Maar zelfs deze normale stap in het verouderingsproces wordt gemedicaliseerd, met alle gevolgen van dien.
Meer weten
Nog lang niet zijn alle vragen over het hormoon testosteron beantwoord. Prof. dr. Jack van Honk, psycholoog, vertelt in zijn lezing meer over de werking van testosteron. Wat zijn de effecten van testosteron op ons gedrag en waarvoor hebben we het nodig in het dagelijks leven? Hij laat zien dat ook vrouwen testosteron hebben en het dus helemaal geen 'mannelijk' hormoon is. Wil je meer weten over wat er tegenwoordig wordt gedaan met de onderzoeksresultaten van Utrechtse Nobelprijswinnaars? Kijk dan de andere lezingen uit deze serie terug!
