Deze zomer verschijnt de blogserie 'schoonheid' ter voorbereiding op de lezingenreeks 'Ware Schoonheid' dit najaar.
Wist je dat er lang werd gedacht dat er met behulp van de gulden snede te bepalen is of een gebouw, plant, object of persoon mooi is? Pythagoras was de eerste die een verband zag tussen schoonheid en wiskunde. Hij paste namelijk de gulden snede toe op objecten, zoals bouwwerken, en bestempelde deze objecten als 'mooi'. Men dacht dat wanneer de gulden snede werd toegepast, dit objecten mooier maakte. Een eeuw geleden begonnen wetenschappers zich af te vragen of er wel een kern van waarheid in de theorie van de gulden snede zit. Tal van objecten waarop de wiskundige theorie niet is toegepast zijn ook erg mooi. Garandeert het gebruik van de gulden snede de schoonheid van een object?
Phi
De gulden snede is een verhouding tussen twee lijnstukken van een vlak waarbij het grootste van de twee delen zich verhoudt tot het kleinste zoals het gehele lijnstuk zich verhoudt tot het grootste. Uitgedrukt in cijfers is het 1 staat tot 1,618. Dit getal staat gelijk aan phi (niet te verwarren met pi, oftewel 3,14), waarmee de gulden snedewordt aangeduid. De verhouding die phi aantoont wordt ook wel de Divina Proportia (goddelijke verhouding) genoemd. Enkele organismen en planten groeien volgens het principe van de gulden snede (bijv. slakkenhuizen en zonnebloemen). De gulden snede werd in de klassieke oudheid, de gotiek, de renaissance en het classicisme als volmaakt beschouwd omdat deze tot het oneindige valt te reproduceren.
Vitruviaanse man en de Modulor
Vooral gebouwen werden in de geschiedenis (oudheid en renaissance) gebouwd met de verhoudingen van de gulden snede in het achterhoofd. Egyptenaren bouwden piramides op basis van het getal phi, maar ook in het Griekse Parthenon is deze verhouding terug te vinden. Volgens Leonardo Da Vinci (1452-1519) is ons lichaam opgebouwd aan de hand van de gulden snede. Dit illustreert hij aan de hand van de Vitruviaanse man. Leonardo baseerde zich hier in zijn schilderijen vaak op, zoals te zien aan het haar van Leda in Leda en de zwaan, het figuur van Mona Lisa en het gehele Laatste avondmaal. De architect Le Corbusier (1887-1965) maakte voor zijn theorie de Modulor gebruik van de gulden snede. De Modulor is een verdeling van maatverhoudingen aan de hand van het menselijk lichaam. Met gestrekte armen zou de navel zich precies in het midden van het lichaam bevinden, net als bij de Vitruviaanse man van Leonardo Da Vinci. Le Corbusier baseerde zich op dit systeem bij het ontwerpen van gebouwen en meubels.
Twijfel
Het gulden getal duikt op onverwachte plekken op. Het is een objectief fenomeen, maar is het een universeel middel met schoonheid als resultaat? Enkele wetenschappers trekken dit in twijfel. Mensen hebben voorkeuren voor bepaalde afmetingen van een abstracte vorm, maar deze voorkeuren hangen samen met de persoonlijkheid van een individu en vallen dus onder smaak. Daarnaast voldoen veel mooie kunstwerken, objecten, dieren, planten en gebouwen helemaal niet aan het getal phi. Wiskundig gezien is de gulden snede een interessant fenomeen, maar esthetisch gezien is het te betwijfelen of er veel waarde aan moet worden gehecht. Toch werd er eeuwenlang wel gedacht dat de gulden snede het gebruik van schoonheid garandeert. Wat is er dan veranderd aan het menselijk denken en de tijd waarin we leven dat gezorgd heeft voor het betwijfelen van deze goddelijke verhouding als een garantie voor schoonheid?
Bekijk onze lezing De overeenkomst tussen wiskunde en kunst of lees de blogs Kunst en wiskunde en Mooi met wiskunde eens terug als je meer wil weten over de toepassing van wiskunde in de kunst en het schoonheidsideaal van het menselijk lichaam. Volgende week geven we een antwoord op de vraag of mooie architectuur onze gezondheid en geluk kan beïnvloeden.
Vorige blogs:
