Ondertussen in China
Waar eerst het Westen grote economische groei beleefde, is dat nu het geval in het Oosten. En dat is helemaal niet vreemd: Staten komen op en gaan weer onder, stelt prof. dr. Maarten van Rossem tijdens de laatste lezing in de reeks Ondertussen in China.
De Industriële Revolutie
Van Rossem begint zijn lezing met een kijkje in de geschiedenis. Reeds in de 18e eeuw maakte Groot-Brittannië haar opmars als wereldrijk tijdens de Industriële Revolutie. En in wisselend tempo volgden andere landen, zoals België en Amerika. Duitsland, dat in 1871 verenigd werd, volgde pas later. De andere Europese landen reageerden niet zo enthousiast toen bleek dat Duitsland in hun voetsporen wilde treden en er werd dan ook weinig ruimte gemaakt voor deze nieuwkomer. Er vormden zich allianties tegen Duitsland. Reden voor deze nieuwe natie om de militaire uitrusting te vergroten, met een wapenwedloop tot gevolg. Uiteindelijk leidde dit tot grote verschuivingen in de machtsbalans, en het uitbreken van zowel de Eerste als de Tweede Wereldoorlog (zie ook Van Rossems lezingen over Wereldoorlog I en II).
De opmars van Oost-Azië
Na de Tweede Wereldoorlog verschoof de machtsbalans opnieuw. Japan ontwikkelde zich razendsnel en maakte grote economische groei door met Amerikaanse steun. Andere Aziatische landen volgden Japan (zoals Singapore, Zuid-Korea en Taiwan) en sinds een jaar of 40 maakt Oost-Azië een opmars op het economische vlak. De relatief snelle opkomst van een land als China zoals we nu zien, is dus eigenlijk niets nieuws. Diverse andere landen hebben een soortgelijke ontwikkeling doorgemaakt in de afgelopen paar eeuwen.
Wat China betreft ligt de kwestie echter wel iets genuanceerder. De Chinese geschiedenis gaat duizenden jaren terug, en tot omstreeks 1800 had China een bloeiende economie en was een van de wereldmachten. Daar kwam verandering in door interne strubbelingen en buitenlandse interventies: bijvoorbeeld van de Britten tijdens de Opiumoorlogen. Prof. dr. Peter van der Veer sprak hier ook over tijdens zijn lezing over de Chinese cultuur en de veranderingen die plaatsvinden onder invloed van de steeds nauwere banden met het westen. Voor China betekenden de afgelopen twee eeuwen een dip, maar nu neemt het land haar oorspronkelijke positie op het wereldtoneel weer in.
Met open armen
De vraag is hoe westerse landen moeten reageren op deze verandering. Voor de Amerikanen is dit een hot item: wat gebeurt er straks met de Verenigde Staten en haar positie op het wereldtoneel? Op economisch vlak zijn de landen sterk van elkaar afhankelijk. China financiert de staatsschuld van Amerika. Andersom zijn de VS de grootste afzetmarkt voor Chinese exportproducten. Daarnaast speelt het militaire aspect een grote rol: De VS hebben een uitermate sterk leger. Het is de vraag of China ook een groot leger wil creëren, om eventueel krachten te kunnen meten met Amerika. Van Rossem wijst er echter op dat het China circa 25 jaar zal kosten om het leger uit te breiden naar Amerikaans niveau. Angst voor een Chinees superleger lijkt hem dus, vooralsnog, ongegrond.
Het is lastig om toekomstvoorspellingen te doen, en de meningen in Amerika zijn sterk verdeeld. Wel hoopt Van Rossem dat het conservatisme in Amerika de komende jaren plaatsmaakt voor een progressievere visie, waarin meer ruimte is voor de opkomst van China en het geheven vingertje vaker achterwegen wordt gelaten. Hiermee sluit hij zich aan bij prof. dr. Tom Zwart, die in zijn lezing vooropstelde dat het belangrijk is China met respect tegemoet te treden en niet altijd vanuit een westerse visie over China – en bijvoorbeeld haar omgang met mensenrechten – te oordelen.
Tot slot plaatst Van Rossem nog een waarschuwing aan het adres van de VS, hoewel hij betwijfelt of er naar hem zal worden geluisterd: Het is van groot belang om niet de fouten te herhalen die bij de opkomst van Duitsland eind 19e eeuw zijn gemaakt. De geschiedenis leert ons dat als een opkomende macht niet wordt erkend door de gevestigde machtshebbers, dit grote gevolgen kan hebben. Prof. dr. Van Rossem roept daarom op om China's opkomst met open vizier, en zelfs met open armen, te benaderen.
Lees hier de nieuwsblogs of bekijk de lezingen, behorende bij de lezingen uit de reeks Ondertussen in China, terug.
