Sommige films houden vooral een bepaalde groep wetenschappers bezig, zoals Gattaca de moleculair biologen, maar eens in de zoveel tijd verschijnt er een film die experts uit meerdere disciplines aanspreekt. Een goed voorbeeld is The Matrix (1999), een buitengewoon succesvolle sciencefictionfilm, geschreven en geregisseerd door Larry en Andy Wachowski. De film speelt zich af rond 2300. De realiteit zoals mensen deze beleven, is eigenlijk een schijnwereld à la 1999 - de Matrix genaamd - gecreëerd door computers met bewustzijn en intelligentie. Terwijl de mensen denken dat ze een normaal leven leiden, worden hun lichamen gebruikt als energiebron voor de computers. Hoofdpersoon is computerprogrammeur Thomas Anderson, ook bekend onder zijn hackernaam 'Neo', die wordt benaderd door een groep rebellen onder leiding van Morpheus. Hij geeft Neo de keuze om uit de Matrix te stappen naar de echte wereld. Morpheus is ervan overtuigd dat Neo 'de Uitverkorene' ('the One') is en de oorlog tussen de computers en de mensheid kan stoppen.
Menselijke batterij
Het verhaal is doordacht en zit ingenieus in elkaar. De gebroeders Wachowski gebruiken veel symbolisme, en wetenschappelijke, filosofische, en religieuze ideeën liggen aan de film ten grondslag. Het meest bekritiseerde 'wetenschappelijke' concept in The Matrix is het idee van de mens als energiecentrale. De lichaamswarmte en elektriciteit van lichamen worden in vaten bewaard en houden de computers draaiende. Dit druist in tegen de natuurwet van behoud van energie: de lichamen moeten gevoed worden om in leven te blijven, maar je moet meer energie consumeren via voedsel dan gegenereerd kan worden door het lichaam. Wij zijn zeer inefficiënt in de conversie van energie en daarom zouden we in het echt van weinig nut zijn voor zelfdenkende computers met kwade bedoelingen.
Filosofisch gedachtegoed
Het beeld van mensen aangesloten op een computer, refereert ook aan het gedachte-experiment 'brein in een vat', dat vragen opwerpt over realiteit, kennis, waarheid en bewustzijn. Wat gebeurt er als een kwade genius de hersenen uit het lichaam haalt, in een vat met vloeistof stopt en aansluit op een computer, die vervolgens een virtuele realiteit simuleert? Misschien zitten jouw of mijn hersenen nu wel in zo'n vat, maar dit kunnen we nooit zeker weten. Nog verder geredeneerd kun je je afvragen of al onze overtuigingen niet onjuist zijn: het is het argument voor filosofische scepticisme.
The Matrixstelt de grote, filosofische vragen van het leven. Wat is echt? Hoe kunnen we weten wat echt is? Wat is goed en fout? Is er een scheiding tussen lichaam en geest? En bestaat er zoiets als de vrije wil? Wanneer Morpheus aan Neo vraagt te kiezen tussen de rode of blauwe pil, vraagt hij hem eigenlijk te kiezen tussen het lot en de vrije wil. De blauwe pil staat voor de Matrix, waar het lot regeert en het leven gelukzalig en onwetend is. De rode pil zal Neo naar de echte en pijnlijke realiteit brengen, waar hij echter wel zijn eigen keuzes kan maken.
Zijn wij ons brein?
In de lijn van The Matrix ligt de komende lezingenreeks Filosofie van de geest, waarin prof. dr. mr. Herman Philipse in vier colleges de filosofische en kritische vragen uit de neurowetenschap identificeert.
Wil je meer Wetenschap in Hollywood blogs lezen, dan klik je hier.
