Een zoektocht naar een dienstbare sector begint met de vraag: dienstbaar aan wie? Aan de klant is dan het antwoord. Maar je kunt pas dienstbaar zijn aan een klant als je uitgaat van een realistisch mensbeeld, zo betoogt Esther-Mirjam Sent (hoogleraar Economische Theorie en Economisch Beleid, Radboud Universiteit Nijmegen). Lange tijd gingen economen uit van de mens als rationeel calculerende maximizer van het eigen belang. Maar daar valt wel wat op af te dingen. Slechts 20% van de consumenten is te typeren als maximizer. De andere 80% is satisfier, en is veel minder bezig met het zoeken naar de beste deal. Mensen zijn in beperkte mate rationeel, maar uit allerlei psychologisch onderzoek blijkt dat mensen onder invloed van incomplete informatie, tijdsdruk en omgeving lang niet altijd de beste beslissingen nemen. Zeker in 'de wereld van de kleine lettertjes' zullen de satisfiers snel verdwalen.
Weg met de bonussen?
Om zulke mensen te ondersteunen zijn er de financiële professionals, de werknemers van financiële instellingen die met de klant aan tafel zitten. Maar met name bankiers hebben zich de hoon van het publiek moeten laten welgevallen. Vooral bonussen zijn een hot item. De gedachte is dat variabele beloningen helpen om het gedrag van werknemers richting de doelen van de organisatie te sturen. Maar is dat ook in het belang van de klant? Volgens Kilian Wawoe (organisatiepsycholoog en onderzoeker aan de Vrije Universiteit Amsterdam) is het niet ondenkbaar dat bonussen juist verkeerd gedrag in de hand werken. Bovendien kent het beloningsbeleid vaak wel een bonus, maar geen malus. Dit werkt risicovol handelen in de hand omdat er alleen maar een upside potential is en geen downside potential.
Het argument dat banken bonussen moeten betalen om de beste mensen te werven en te behouden, verklaart Wawoe tot een mythe. Uit onder meer zijn eigen onderzoek blijkt dat maar een kleine minderheid in het buitenland gaat werken en dat beloningsbeleid zelden reden is voor vertrek bij een werkgever. Wawoe wil zelfs zo ver gaan om variabele beloning helemaal af te schaffen, als we de bankensector inderdaad als een onderdeel van de samenleving zien en niet als een vrije markt. Piero Overmars, als oud-bestuurslid van ABN AMRO een ervaringsdeskundige, denkt daar anders over. Hij schetst de financiële sector als een competitief werkveld dat steeds groter en complexer is geworden. De druk om mee te gaan met het systeem is groot. Hij pleit voor meer boerenverstand en diversiteit op alle niveaus om hier tegengewicht aan te bieden. Dit is volgens hem een veel effectievere maatregel dan bonussen beknotten.
Lees deel één in deze serie over het Sustainable Finance Lab: op naar een dienstbare financiële sector.
Morgen volgt deel drie, Sustainable Finance Lab: banken als private hoeders van publiek belang?
Meer informatie en links naar de opnames vind je hier.