Het juiste antwoord: honderd procent door de lange en honderd procent door de korte zijden. Beide zijden zijn bepalend en ze hebben elkaar nodig om een rechthoek te vormen. Klinkt logisch toch? Wat voor de rechthoek geldt, geldt volgens prof. dr. Jan van Hooff ook voor het 'nature/nurture' debat. Vanuit de gedragsbiologie ging hij bij de zesde lunchlezing in op de discussie over genen en omgeving.* Het is niet zo dat een eigenschap óf aangeboren is, 'nature', óf aangeleerd, 'nurture'. We worden voor honderd procent bepaald door onze natuur en voor honderd procent door onze omgeving.
Deze uitspraak is alleen tegenstrijdig wanneer aangeboren eigenschappen niet aan te leren zijn en andersom. Dit is niet het geval. De tegenstelling tussen aangeboren eigenschappen en aangeleerde eigenschappen berust op een valse dichotomie. Genen en omgeving zijn nauw met elkaar verbonden. Als we kijken naar evolutionaire processen, dan zien we dat selectiedruk door factoren in de omgeving bepalend zijn voor de overlevingskansen van bepaalde genen. Buiten- en binnenkant tegenover elkaar plaatsen is net zo onzinnig als de lange en korte zijden van een rechthoek tegenover elkaar plaatsen.
Eeneiige tweelingen
Hoewel 'nature' en 'nurture' dus niet tegenover elkaar geplaatst moeten worden, valt er wel wat te zeggen over de invloed van de genen en omgeving op bepaalde eigenschappen. Het onderzoek naar eeneiige tweelingen speelt hierin een grote rol. Een eeneiige tweeling heeft dezelfde genetische opmaak. Als zij in verschillende omgevingen opgroeien en over verschillende eigenschappen beschikken, zegt dit iets over de invloed van de omgeving op die eigenschappen. Dit zegt natuurlijk niet dat genen niets met de eigenschap te maken hebben. Zo is de taal die je spreekt wel bepaald door je omgeving, maar de aanleg om taal te leren niet. Als van een eeneiige tweeling de een Chinees spreekt en de ander Nederlands, kun je dus niet concluderen dat Chinees spreken volledig bepaald is door de omgeving.
Wat de verhouding tussen aangeboren en aangeleerd bij verschillende eigenschappen is, is een complexe zaak waarvoor wetenschappelijk onderzoek nodig is. 'Nature' en 'nurture' zijn met elkaar verweven. Door onderzoek te blijven doen komen we steeds meer te weten over de relatie die zij op verschillende gebieden met elkaar aangaan. Dit maakt het debat steeds verfijnder.
Wij zijn ons brein
Er restte professor Van Hooff nog een zaak om op te helderen. Biologisch is niet hetzelfde als genetisch. We kunnen steeds meer eigenschappen, ziektes en fenomenen terugvinden in onze hersenen. Prof. dr. Dick Swaab heeft er een boek mee vol geschreven dat een bestseller werd. Dat is heel fascinerend, maar er ligt een misvatting op de loer. Niet alles wat we kunnen reduceren tot ons brein en de werking daarvan heeft een genetische oorsprong, laat staan dat zij genetisch bepaald is. Als we een grote bereidheid tot risicogedrag van een mens kunnen laten oplichten in een hersenscan, wil dit niet zeggen dat die bereidheid is aangeboren. Er moeten dus niet te snel conclusies worden getrokken.
*Jan van Hooff verving Frans Verstraten die wegens ziekte helaas verhinderd was. We gaan ervanuit dat volgende week Frans Verstraten weer aanwezig zal zijn.
